Sjómannablaðið Víkingur

Volume

Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1946, Page 11

Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1946, Page 11
tvö eða þrjú seinustu árin. Amlie varð að skjóta hana tveimur skotum, og fór hún með g'ufubát- inn tvívegis þvert yfir fjörðinn. Nú eru mörg ár síðan reyðarhvalir hafa sézt á Arnarfirði. Veit ég ekki til að þeirra hafi orðið vart síðan 1905. Þetta er frásögn Gísla Ásgeirssonar á Álfta- mýri. Er hún í alla staði hin merkilegasta. Verð- ur af henni séð, að a. m. k. þrjár hvalategundir hafa komið að staðaldri með kálfa sína inn á Arnarfjörð. Hornfiskur eða hornreyður, sem þeir Arnfirðingar kölluðu, hefur eftir lýsingunni að dæma verið hnúfubakur eða knölhval, sem Norðmenn nefna svo. Hafreyður er eflaust sama og steypireyður (blaahval), en langreyður kall- ast á norsku Finhval. Athyglisvert er það og merlcilegt, að hval- veiðimennirnir arnfirzku skyldu skipta veiðinni niður á alla íbúa hreppsins. Virðast þetta hafa verið óskráð lög, og freistast maður til að halþa að hér sé um gamla hefð að ræða. Minnir þetta hann kallaður í hvalalýsingum hér að framan. Allir þeir bæir, sem áðan voru nefndir, eru Frakklandsmegin Pyreneafjalla, en á norður- strönd Spánar voru einnig margir „hvalabæir". Nánar tiltekið má segja, að hvalveiðar hafi ver- ið stundaðar meðfram allri strandlengju hins forna konungsríkis Navarra. Biskaya-hvalurinn eða hafurkittið, er ná- skyldur Grænlands-sléttbaknum, sem var meg- inuppistaðan í hinum miklu hvalveiðum við Sval- barða á 17. og 18. öld. Vegna þess hve hvala- tegundir þessar eru spakar og rólegar, reyndist kleift að veiða þær með handsluitli og drepa síðan með lensum. Lensur voru eins konar spjót, sem hvalveiðimenn stungu í síðu hvalsins, í átt til hjartans. Annan mikinn kost hafa hvalir þessir, sem kom sér vel meðan notaðar voru frumstæðar veiðiaðferðir: Þeir flutu jafnan á sjónum, vegna spiksins, eftir að þeir voru dauðir. Einkenni var það á öllum hvalveiðum Bask- Höfuð af geysistórum búrhval. Berið höfuðið saman við manninn, sem uppi á því stendur! ekki lítið á reglur og háttu Færeyinga vai’ðandi grindadráp. Er ekki ólíklegt að hér sé ævaforn siður á ferðinni, eða leifar hans að minnsta kosti. — Spænskir hvalveiðimenn á fslandsmiðum. Spánverjar og Frakkar verða fyrstir manna til að reka hvalveiðar sem atvinnuveg, svo að um munaði, en ekki aðeins til „heimilisnota". Fullvíst er það að allt frá 11. öld, ef til vill leng- ur, hafa baskar frá Bayonne, Biarritz, Guetary, Saint Jean de Luz og Cibourre veitt hvalategund eina, sem liélt sig mjög mikið í Biskavaflóa. Hvalur þessi var sléttbakur sá, sem Norðmenn kalla Nordkaper, en í gömlum ritum íslenzkum nefnist hafurkitti eða liafurhvalur. Bjarni Sæ- mundsson nefnir hann íslandssléttbak, og svo er anna, að þær voru bundnar við land, fóru að mestu leyti fram á fjörðum inni eða við strend- urnar, en bækistöðvar einhvers staðar í landi. Snemma fóru Baskar þó að teygja sig út fyrir heimaströndina og til annarra landa. Fullyrt er, að spanskir og franskir hvalveiðimenn hafi ver- ið teknir að fiska hval við Nýfundnaland árið 1372. Betri og öruggari heimildir eru fyrir því, að um 1500 voru þeir farnir að sækja hval á firði og flóa við Irland. Hvalveiðisaga Baskanna mun aldrei hafa ver- ið skráð, og er margt á huldu um hana. Lítið er vitað um veiðiaðferðir þeirra, en frumstæð- ar hafa þær sjálfsagt verið, veiðin sennilega lengst af byggzt á lausum handskutli og lag- vopnurn, svo sem áður er sagt. Allt um það er víst, að aflinn var allmikill, og seldu Baskar VÍKINGUR 299

x

Sjómannablaðið Víkingur

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Sjómannablaðið Víkingur
https://timarit.is/publication/335

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.