Fréttablaðið - 29.08.2009, Blaðsíða 20

20 29. ágúst 2009 LAUGARDAGUR
UMRÆÐAN
Friðrik Sophusson
skrifar um virkjanir
Enginn vafi leikur á því að nýting endur-
nýjanlegra orkulinda
hér á landi hefur á
undan förnum áratugum
bætt lífskjör íslensku
þjóðarinnar og fært
þjóðarbúinu dýrmætar framtíðar-
eignir. Erlend fyrirtæki hafa fjár-
fest í orkufrekum iðnaði, sem
greiðir góð laun og skapar marg-
vísleg þjónustustörf að auki.
Í nýlegri skýrslu, sem Hagfræði-
stofnun Háskóla Íslands vann fyrir
iðnaðarráðuneytið er niðurstaðan
m.a. sú að flest bendi til að hag-
kvæmt sé fyrir þjóðina að ráð-
ist verði í stóriðjuframkvæmdir
á næstu árum. Nýjar, arðsamar
orkuframkvæmdir geta hleypt lífi
í atvinnumálin og skapað skilyrði
fyrir erlendar fjárfestingar, sem
auka traust á þjóðinni meðal banka
og fjárfesta. Þessar staðreyndir
höfðu aðilar vinnumarkaðarins og
ríkisstjórnin án efa í huga, þegar
skrifað var undir stöðugleikasátt-
málann fyrir rúmum tveimur mán-
uðum.
Í hagvaxtarspá fjármálaráðu-
neytisins er gert ráð fyrir stór-
iðjuverkefnum í Helguvík og
Straumsvík. Það er hins vegar
ekki nóg að gera áætlanir. Þeim
verður að fylgja eftir með aðgerð-
um. Þetta gerðu ríkisstjórnin
og aðilar vinnumarkaðarins sér
ljóst, þegar stöðug leikasáttmálinn
var gerður. Í honum segir orð-
rétt: „Ríkisstjórnin mun greiða
götu þegar ákveðinna stórfram-
kvæmda sbr. þjóðhagsáætlun …
Kappkostað verður að
engar hindranir verði af
hálfu stjórnvalda í vegi
slíkra framkvæmda
eftir 1. nóvember 2009.“
Ástæðan fyrir því að 1.
nóvember er nefndur
er væntanlega annars
vegar endurskoðunar-
ákvæði í kjarasamn-
ingum og hins vegar
að þá ætti niðurstaða
að liggja fyrir í 2. áfanga ramma-
áætlunar.
Uppbyggingarvandi Íslendinga
í efnahagskreppunni liggur í því
að erlendir bankar og fjárfestar
eru ekki tilbúnir til að veita fé til
landsins. Í kjölfar bankahruns-
ins hafa þeir ekki traust á stjórn-
völdum, sem nú eru eigendur
íslensku bankanna og fjölmargra
fyrirtækja þ.á m. orkufyrirtækja.
Nokkur erlend fyrirtæki hafa þó
– þrátt fyrir allt – áhuga á að fjár-
festa hér á landi í atvinnugreinum,
sem tengjast orkuiðnaðinum. Í því
liggja tækifæri fyrir okkur.
Á næstu vikum og mánuðum
verður það sameiginlegt verk-
efni stjórnvalda, orkufyrirtækja,
aðila á vinnumarkaði og lífeyris-
sjóða að afla hér á landi og erlend-
is þeirra fjármuna, sem þarf til að
koma hjólum atvinnulífsins af stað
á nýjan leik. Leita þarf nýrra fjár-
mögnunarleiða með opnum huga.
Ljóst er að ríkisvaldið þarf að hafa
forystu í þessu starfi a.m.k. til að
byrja með. Forsendan árangurs er
að þeim erlendu fjárfestum, sem
hingað vilja koma, sé tekið opnum
örmum og á þá sé litið sem sam-
starfsmenn en ekki boðflennur.
Höfundur er forstjóri
Landsvirkjunar.
FRIÐRIK SOPHUSSON
Erlent fjármagn
þarf til endurreisnar
Lífsspursmál fyrir þjóðina
UMRÆÐAN
SIgurður Ragnarsson skrifar um
niðurfellingu skulda
Leiðrétting á skuldastöðu heimil-anna er lífsspursmál fyrir alla
þjóðina.
Nú þegar haustar og fólk gerir sér
grein fyrir að langur skuldavetur
er framundan fá margir hroll. Ekki
bara kuldahroll, heldur skuldahroll.
Hér er einkum um að ræða íbúðar-
og húseigendur sem hafa tekið
gengis tryggð lán en einnig þá sem hafa innlend
íbúðalán með hátt lánshlutfall, en höfuðstóll
þessara lána hefur vaxið gríðarlega.
Því miður virðast stjórnvöld ekki gera sér
grein fyrir alvarleika vandans. Ekki er lögmæt
sú afsökun að ekki hafi verið tími eða svigrúm
til að leysa úr þessum málum. Það hlýtur að
vera hægt að vinna meira en í einu máli í einu.
Það er bráðum ár síðan hrunið átti sér stað og
enn eru ekki góðar lausnir í augsýn. Félags-
málaráðherra virðist aðeins vera farinn að líta
til þessara mála og hefur t.a.m. rætt um mögu-
leika á niðurfærslu skulda. Hann er samt ekki
með alveg skýr svör í þessum efnum og virðist
vera að þar muni skuldarar ekki fá að sitja við
sama borð.
Það eru margir þegar búnir að benda á
ósanngirni þess að fólk með fasteignalán eigi
sérstaklega að líða fyrir fávisku og/eða græðgi
ýmissa aðila sem leiddi til skelfilegrar brot-
lendingar þjóðarinnar. Það er nefnilega engin
sanngirni fólgin í því að einn hópur fólks beri
að stóru leyti þetta tjón, tjón sem það ber ekki
einu sinni ábyrgð á. Það er líka þannig að flest-
ir virðast sammála um að nú verði að byggja
upp nýtt samfélag, samfélag án spillingar og
græðgi. En er þetta góður grunnur fyrir slíka
uppbyggingu? Alls ekki, fólk mun ekki sætta
sig við svona ójafnrétti og siðleysi. Hjá fjöl-
mennum hópi fólks mun fljótt skapast mikið
misræmi í lífsgæðum milli þess sem Ísland
hefur uppá að bjóða og þeirra þjóða sem við
viljum bera okkur saman við. Stór hluti þessa
hóps mun því einfaldlega pakka saman og
kveðja. Slíkir flutningar eru reynd-
ar þegar hafnir og er það virkilega
dapur leg staðreynd.
Hvers vegna á fólk sem hefur verið
brotið á og sættir sig ekki við spill-
ingu og lélegt siðferði að vilja búa
hér áfram? Og það sem meira er, þó
það vildi vera hér áfram og reyna
að berjast þá mun það ekki hafa efni
á því. Skjaldborgin margumrædda
er að breytast í skuldafangelsi og
fólk mun reyna eftir fremsta megni
að brjótast út úr þeim ómannúðlegu
vistarverum.
Ef ekkert verður að gert, og það sem fyrst,
verður mikill fólksflótti en slíkt myndi hafa
skelfilegar afleiðingar fyrir þjóðina og fela í
sér gríðarlegan kostnað, bæði fjárhagslegan og
félagslegan. Sá kostnaður yrði mun meiri en sá
kostnaður að leiðrétta skuldastöðu heimilanna.
Stjórnvöld eru algerlega að bregðast stórum
hópi fólks og munu auðvitað súpa seyðið af því
ef ekki verður breyting á. Að láta sér detta
annað í hug er firra. Nauðsynlegar aðgerðir
munu auðvitað kosta en borga sig þó þegar
heildarmyndin er höfð í huga.
Síðan er annað, hvar er sá náungakærleikur
þjóðarinnar að aðstoða þá sem eru í vanda
staddir? Viðhorf þeirra sem ekki hafa orðið
fyrir áfalli og segjast ekki vilja rétta hjálpar-
hönd eða leggja neitt á sig til að koma sam-
borgurum til bjargar er ekki til fyrirmyndar.
Ef Ísland ætlar að komast út úr þessu þá verða
allir að standa saman. Samkennd og náunga-
kærleikur eru afar vanmetnir þættir núna á
þessum vondum tímum en þeir eru samt nauð-
synlegir til að taka réttar ákvarðanir undir
þessum súrrealísku kringumstæðum. Við verð-
um að hjálpast að. Stjórnvöld verða að taka
réttar ákvarðanir sem gera íbúum landsins
kleift að lifa hér mannsæmandi lífi. Stjórn-
völd verða að leiðrétta skuldastöðu heimilanna
strax. Annað er bara ekki í boði.
Höfundur er háskólakennari með
leiðtogafræði og stjórnun sem sérsvið.
SIGURÐUR RAGNARSSON