Andvari

Årgang

Andvari - 01.06.1963, Side 110

Andvari - 01.06.1963, Side 110
ARNÓR HANNIBALSSON: Áhrif kenninga I. P. Pavloffs á sovézka sálarfræði Sovézk sálarfræði hóf fyrst að myndast cftir Októberbyltinguna í Rússlandi árið 1917. Þá hófu þarlendir sálfræðingar að athuga, hvernig reisa mætti sálfræðilega kenningu á þjóðlegum og marxískum grundvelli. Sovézkir sálfræðingar rekja því ættir sínar til heimspekingsins og fjöl- fræðingsins Lomonossoffs (18. öld), bylt- ingarmannanna Radíseffs (18. öld) og I Ierzens, bókmenntagagnrýnandans Bé- línskís, hagfræðingsins Tsérnísefskís og lífcðlisfræðingsins Sétsénoffs (19. öld). En hcimspekilegan grundvöll kenningar sinnar finna sovézkir sálfræðingar þó fyrst og fremst í efnishyggjukenningu Marx og Engels. Þegar eftir byltinguna, er marxismi var gerður að hinni einu leyfi- lcgu og ríkjandi kenningu í landinu, hófu rússneskir marxistar að athuga rit Marx og Engels með það fyrir augum að gera þau að hornsteini sovézkrar sálar- fræði. Ber þar fyrstan til að nefna K. N. Korníloff (1879—1957), sem birti árið 1923 bók sína „Nútíma sálarfræði og marxismi". Þetta verk Korníloffs var síð- ar mjög gagnrýnt, og nú þekkir það eng- inn. Þó var það hann, sem hóf hardaga sovézkra sálfræðinga gegn hughyggju, tvíhyggju og mekanisma, og sá bardagi heldur áfram enn þann dag í dag. Á árunum 1920—1930 komu út nokk- ur rit Bekhtéréffs („Samvirk (kollektív) viðbragðafræði" 1922 o. fh), og var höf- uðkenning hans sú, að aðalviðfangsefni sálfræðinnar ætti að vera hegðun manna. En hegðun skýrgreindi hann sem heild eða röð (komplex) af viðbrögðum. Sú kenning fann þó aðeins tímabundinn hljómgrunn meðal sovézkra sálfræðinga, og nú er Bekhtéréff alveg gleymdur. Þegar fór að líða á áratuginn 1920— 1930 varð kór sovézkra sálfræðinga stöð- ugt margraddaðri. Sumir lögðu áherzlu á að kynna sér vinnusálfræði Taylors, aðrir á uppeldis- og sálfræðikenningar Deweys. Voru jafnvel stofnaðir skólar, sem gerðu tilraunir með kenningar De- weys í framkvæmd. Á allt þetta var bundinn skjótur endir með tilskipun miðstjórnar Kommúnista- flokks Sovétríkjanna frá 4. júní 1936. Tilskipun þessi bannaði allt það, sem nefnt var andvísindaleg pedología, en sálfræðingum og uppeldisfræðingum upp á lagt, að fást þaðan í frá aðeins við marxíska uppcldisfræði og marxíska sál- arfræði. Höfuðástæðurnar fyrir því, að hin svo- kallaða pedología var bönnuð, var sú, eins og sagt var í tilskipuninni, að hún byggðist á andvísindalegum og gervivís- indalegum skoðunum um þróun sálar- lífs mannsins, um áhrif meðfæddra eigin- leika og hæfileika og um áhrif umhverfis á sálarlífið. Ennfremur var sú ástæða upp talin, að pedologían vanrækti þátt upp-
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124

x

Andvari

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.