Andvari - 01.06.1966, Blaðsíða 41

ANDVAPJ
ÓLAFUR THORS
39
órsson, menntamálaráðherra í stjórn dr. Björns Þórðarsonar, hafði á sínurn
tíma sldpað.
Þrátt fyrir samstarf að endumýjun atvinnutækja og margháttaðri nytja-
löggjöf, leyndi sér ekki, að ýmsir misbrestir voru á. Snemma árs 1946 voru harð-
sóttar bæjarstjómarkosningar í Reykjavík; hlutu Sósíalistar þar ekki þann vinning,
sem þeir höfðu talið sér vísan. Verðbólgan fór og vaxandi. Varð allt þetta til þess,
að heitorð stjórnarsamningsins um vinnufrið var miður haldið en menn höfðu
vonað. Þingkosningar fóru fram hinn 30. júní 1946. Hlutu Sjálfstæðismenn
þá 39.4% atkvæða og 20 þingmenn, Framsóknarflokkur 23.1% og 13 þing-
menn, Sósíalistaflokkur 19.5% atkvæða og 10 þingmenn og Alþýðuflokkur
17.8% atkvæða og 9 þingmenn.
Síðar um sumarið leituðu Bandaríkjamenn eftir því að ná samningum
urn áframhaldandi not þeirra af Keflavíkurflugvelli. Réttarstaðan var óvissari
en ella, vegna þess dráttar, sem fyrirsjáanlegt var að verða mundi á friðarsamn-
ingum við Þjóðverja. Ólafur Thors lagði á það áherzlu, að úr þeirri óvissu yrði
skorið, en taldi ekki fært að synja með öllu afnotum Bandaríkjanna af vellin-
um, bæði sökunr óvissu tímanna og nauðsynjar Bandaríkjanna á að
halda sambandi við lið sitt í Evrópu. Fyrir öllum þessum málum gerði
Ólafur Thors grein á fundi í sameinuðu Alþingi hinn 20. september 1946,
þegar til umræðu var tillaga til þingsályktunar um heimild fyrir ríkisstjómina
til að gera samning við Bandaríki Ameríku um niðurfelling herverndarsamn-
ingsins frá 1941 o. fl. Ólafur sagði þá m. a.:
„I júlímánuði 1941 var hinn svonefndi hervemdar-samningur gerður milli
ríkisstjómar íslands og forseta Bandaríkjanna. I bréfi ríkisstjómar íslands til
forseta Bandaríkjanna segir m. a.:
„Bandaríkin skuldbinda sig til að hverfa burt af íslandi með allan herafla
sinn á landi og sjó, undir eins og núverandi ófriði er lokið."
Hinn 1. október 1945 bar stjórn Bandaríkjanna frarn óskir um að stjóm ís-
lands tæki upp viðræður við stjóm Bandaríkjanna um leigu til langs tíma á þrem
tilgreindum herstöðvum hér á landi. Tilmælum þessum svaraði ríkisstjórnin hinn
6. nóvember s.l. á þá leið, að hún sæi sér ekki fært að verða við þeim, og eftir að
sendiherra íslands í Washington samkvæmt ósk stjórnar Islands hafði rætt málið
við stjóm Bandaríkjanna, tilkynnti hann stjóm íslands hinn 8. des. s. 1., að
stjóm Bandaríkjanna hefði fallizt á að stöðva málið a. m. k. í bili. f júlímánuði
s. 1. var dvöl Bandaríkjahersins á fslandi gerð að umræðuefni á Alþingi. f sam-
bandi við þær umræður gaf ég hinn 25. júlí svo hljóðandi yfirlýsingu:
„Ríkisstjórnin mun svo fljótt sem auðið er, hefja viðræður við stjóm Banda-
ríkjanna um fullnægingu og niðurfellingu herverndarsamningsins frá 1941 og