Andvari - 01.06.1966, Qupperneq 53

ANDVARI
ÓLAFUR THORS
51
átt og tilboð Ólafs var að engu haft og hófst hemaðarástand á Islandsmiðum
þá um haustið.
Hinn 4. desember 1958 baðst Vinstristjómin lausnar vegna ágreinings um
meðferð efnahagsmálanna. A næstu vikum voru kannaðir ýmsir möguleikar
til stjómarmyndunar þ. á m. af Ólafi Thors. Þar sem aðrir fengust ekki til að
fallast á þau skilyrði, sem Ólafur og flokkur hans settu, taldi Ólafur sér ekki
fært að halda þeim tilraunum áfram. Endalokin urðu þau, að Emil Jónsson
myndaði minnihlutastjórn Alþýðuflokksins hinn 23. desember. Fyrir afstöðu
sinni og flokksins gerði Ólafur Thors grein í landsfundarræðu, sem hann hélt
hinn 11. marz 1959. Hann segist þar hafa tekið að sér hinn 12. desember að
reyna að mynda stjórn, en tilkynnt forseta Islands hinn 17. s. m., að tilraun
sín til stjómarmyndunar hefði ekki lánazt. SkilyrÖi flokksins voru þessi:
„1. Að tafarlaust yrðu gerðar ráðstafanir til að stöðva veröbólguna.
2. Að lögfest yrði á þessu þingi sú breyting á kjördæmaskipuninni, að
tryggt sé, að Alþingi verði skipað í slíku samræmi við þjóðarviljann, að festa í
þjóðmálum geti náðst.“
Ennfremur sagði Ölafur í ræðunni hinn 11. marz:
„Höfuðástæðan lil þess að Sjálfstæðisflokknum tókst ekki stjórnarmynd-
unin, var sú, að við kröfðumst þess, að kosningar færu fram á þessu vori.
— Framsóknarflokkurinn og kommúnistar lögðu hins vegar megináherzlu á að
fresta kosningum þar til 1960, í von um að gleymskan mundi milda refsidóm
þjóðarinnar yfir þeim. Auk þess var Framsóknarflokkurinn alls ekki viðmælan-
legur um kjördæmamálið, og kommúnistar þungir fyrir um stöðvun verðbólg-
unnar, a. m. k., ef kjósa ætti í vor. Sennilegt var að okkur hefði auðnazt að ná
samkomulagi við Alþýðuflokkinn, en það töldum við of veikt, þar eð þessir
flokkar hafa ekki meirihluta í efri deild og ráða því ekki lagasetningunni einir.
Fól nú forseti íslands formanni Alþýðuflokksins að gera tilraun til mynd-
unar þingræðisstjórnar. Buðum við honum þá að verja hann vantrausti, gegn
því að hann féllist á tillögur okkar um stöðvun verðbólgunnar og héti því, að
flokkur hans flytti með Sjálfstæöisflokknum frumvarp um kjördæmabreytingu
á þeim grundvelli, senr báðir flokkarnir þá höfðu aðhyllzt. Ennfremur skildum
við það til, að þing yrði rofið og kosningar látnar fram fara í vor, hvemig svo
sem stjómarskrárbreytingunni reiddi af.
Varð þetta að ráði og myndaði Emil Jónsson stjórn sína hinn 23. desem-
ber síðast liðinn.“
A framhaldsþinginu fyrri hluta árs 1959 voru síÖan gerðar bráðabirgða-
ráðstafanir í efnahagsmálum, en mikiÖ þóf varð um kjördæmabreytinguna. Til
að koma henni fram, þurfti samkomulag við Alþýðubandalagsmenn. Þótt sam-