Andvari - 01.06.1966, Side 102

100
SVERRIR KRISTJÁNSSON
ANDVARI
inn á bátum og prömmum yfir á eyjuna
Als. Það skipti engum togum: Danir
urðu að biðjast friðar og 30. október urðu
þeir að láta af hendi Slesvík, Holstein
og Lauenburg.
En nú reis upp það mikla vandamál
hvað gera ætti við herfangið, hin þýzku
hertogadæmi. íbúar hertogadæmanna
vildu engan annan drottin yfir sér en
Friðrik VIII. af Agústenborg. Þessi krafa
var studd af svo til öllurn ríkjum í Sam-
bandsþinginu og Austurríki sjálfu. En
Bismarck var staðráðinn í að afstýra því,
að enn eitt smáríkið bættist við Þýzka
bandalagið, ríki sem án efa yrði Prúss-
landi andstætt á Sambandsþinginu. Því
það var ekki ætlun hans að efla Þýzka
ríkjabandalagið, heldur mola það mélinu
smærra. Arangurinn af hertogadæma-
stríðinu hafði orðið sá, að Prússland gat
komizt í návígi við Austurríki, Bismarck
vildi ekki sleppa því út úr hertogadæm-
unum heldur gera þau að vettvangi þar
sem skuldaskilin rnilli Prússlands og
Austurríkis færi fram. f júní 1865 krafð-
ist Bismarck þess, að Friðrik hertoga
yrði vísað á brott úr Holstein, um stund
var ekkert líklegra en að stríð brytist út
milli hinna þýzku stórvelda, en hvorugu
þótti árennilegt að láta sverfa til stáls
þá stundina. Það var því ekki um annað
að ræða en komast að samkomulagi um
stjórn hertogadæmanna til bráðabirgða.
f ágúst 1865 samdist svo með þeim, að
Austurríki skyldi hafa á hendi stjórn í
Holstein, en Prússland í Slesvík, en bæði
ríkin hafa nokkur réttindi í hertogadæm-
unum sem heild. Lauenburg keypti Prússa-
konungur fyrir fé. Þetta var aðeins bráða-
birgðasamkomulag, allt lék málið enn í
lausu lofti og það kom Bismarck sér-
staklega vel. f slíkri samstjórn til bráða-
birgða gat Bismarck leikið allar listir
sínar, hann átti jafnvel kost á að ákveða
sjálfur þá stund er honum var heppileg-
ust til þess að bola Austurríki út úr
Þýzka ríkjabandalaginu og láta svo ræt-
ast gamlan draum. Um haustið 1865
barst Austurríki færi á að leysa pólitísk
vandamál sín með friðsamlegum hætti.
Ítalíustjórn bauð Austurríki að kaupa af
því Vcnezíuhérað gegn ófafé og Bismarck
gerði slíkt hið sama að því er varðaði
réttindi Austurríkis í báðurn hertogadæm-
unurn. En valdhafar Austurríkis voru
slegnir slíkri blindu, að þeir höfnuðu
báðum tilboðunum, og þetta var eitt
mesta glappaskot í sögu Dónárríkisins á
19. öld. Raunar er ekki fullvíst, hvort
þetta hefði afstýrt stvrjöld með Austur-
ríki og Prússlandi. En hvað sem því líð-
ur, þá er víst, að eftir þetta var stvrj-
öldin óhjákvæmileg. Bismarck varð það
nú léttur leikur að troða illsakir við Aust-
urríki í hertogadæmunum. Edwin von
Manteuffel hafði verið skipaður land-
stjóri í Slesvík og hann bannaði þar
allan pólitískan áróður fyrir valdatöku
Ágústenborgarhertogans. Hins vegar lét
hinn austurríski landstjóri það óátalið,
að haldnir væru geysifjölmennir múg-
fundir í Holstein til að styðja málstað
hertogans. Þegar Bismarck skrifaði aust-
urrísku stjórninni hótunarbréf og kvaðst
mundu gera ráðstafanir til að hefta þenn-
an áróður fyrir hertoganum, vísaði
stjórnin öllum afskiptum af stjórnarfari
sínu í Holstein á bug.
I lok febrúar 1866 sagði Bismarck á
fundi í prússneska ríkisráðinu að allar
horfur væru á að vinslit yrðu við Austur-
ríki. Nú lét Bismarck verða stutt stórra
högga á milli. Hann gerir í apríl hern-
aðarbandalag við Ítalíu, sem skuldbatt
sig til að lýsa stríði á hendur Austurríki
í því tilviki, að Prússland neyddist til að
ráðast á það vegna endurskipulagningar
Þýzka ríkjabandalagsins. Nokkru síðar
varpaði Bismarck sprengjunni í alþjóðar-
stjórnmál Þýzkalands: hann lét leggja