Andvari - 01.05.1967, Síða 101

ANDVARI
BRÉF TIL BÆNDA OG NEYTENDA
99
molnar ekki, þótt vér köstum honum af
hendi, þetta er seigur torfhnaus, vel not-
hæfur til hleðslu, engin mold, engin frjó-
mold, og ef vér rífum hnausinn í sund-
ur, kemur í ljós, að rætur jurtanna ná
ekki til neinnar verulegrar dýptar, þær
eru aðeins við yfirborðið, greinast ekkert
niður í torfið. Þannig er það þótt mýrin
hafi verið vel ræst, og þarf þá ekki að
lýsa því, hvernig það er, ef einhvers er
á vant um framræsluna. Hér er engin
matjörð, sem túngrösin geti sótt mat sinn
í, þau verða að lifa á yfirborðsáburðin-
um einum, hver sem hann er, veikburða
að rótum og lítils megnug að standast
óblíltt veðurfar, kal og önnur áföll.
Hér stöndum vér andspænis þeim mikla
sannleika, sem vissulega er kominn tími
til að átta sig á, að vér getum ekki hér
á landi ræktað óræktarland, sem oftast
nær er ófrjótt — þótt til séu undantekn-
ingar frá því — gert það að frjóu rækt-
uðu landi með frjómold, og að góðum
vaxtarstað fyrir góð og þroskamikil tún-
grös, nema með því að vinna landið
oftar en einu sinni og til nokkurrar dýpt-
ar, og um leið, sem úrslitaatriði, að koma
ríflegu magni af lífrænum og góðum bú-
fjáráburði niður í moldina.
Með því að segja þetta sem óbrotleg
sannindi, er ekki verið að dæma bændur
fyrir það, þótt þeir hafi fært út tún síh
á síðustu 20 árum með risaskrefum og
látið sér nægja „lélega yfirborðsræktun",
sem svo gleypir tilbúinn áburð meira en
svarar til eftirtekju. Þeim var nokkuð
nauðugur sá kostur. En nú er kominn
timi til að söðla um, fullrækta túnin
hraðræktuðu með skynsamlegri endur-
ræktun. Það er hið mesta hagsmunamál
bændanna nú um stundir, og um leið
stórkostlegt hagsmunamál þjóðarinnar.
Fyrsta boðorðið í þeirri endurræktun,
sem ekki má víkja frá —- ekki undir nein-
um kringumstæðum, er að lwma ríku-
legu magni af búfjáráburði niður í túnin
um leið og þau eru plægð til endurræktr
unar. Þetta er engin ný kenning. I
febrúar 1920 komst ég svo að orði í blaða-
grein, þar sem ég ræddi um að ganga á
túnin og plægja þau til sléttunar og end-
urræktunar, og koma búfjáráburði um
leið niður í jörðina:
„Yfirleitt eru íslenzku túnin ekki svo
vel ræktuð, að ekki liggi nær að koma þeim
í betri rækt, heldur en að slétta óræktar-
móa utantúns." (Ath.: Þá var tilbúinn
áburður ekki kominn til sögunnar, og
mikið af túnunum ennþá þý£i).
Árið 1941 skrifar myndarbóndi í Húna-
þingi (Jón Hannesson í Þórormstungu)
mér:
„Reynsla mín við túnræktina er búin
að sannfæra mig um, að við verðum svo
fljótt sem unnt er að söðla um í rækt-
unarmálunum, t. d. (að) koma áburðin-
um ofan í jörðina."
Þessi bóndi þekkti það, sem sannar-
lega er vert að gefa gaum, að meðan
ofanafristuaðferðin var í blóma sínum
þótti sjálfsagt og aldrei of gert að bera
sem mest af búfjáráburði, og öðru áburð-
arkyns sem til náðist, í flögin undir þök-
urnar. Bjuggu beðaslétturnar að þessu
árum saman og spruttu betur en annað
tún.
Gömlu mennirnir, sem börðust við
þúfurnar með undirristuspaðann einan
að vopni, leystu þá þraut og skildu nauð-
syn þess að koma áburðinum niður í
túnin. Nú þegar bændur hafa tækniráð
á hverjum fingri og á að skipa leiðbein-
ingamönnum, er lært hafa um þetta sem
eitt meginatriði allrar ræktunar, má helzt
ekki á það minnast að plægja áburðinn
niður í túnin. Það er talin óþörf og ómak-
leg gagnrýni að minnast á slíkt.
í höfuðborginni hafa menn hins vegar
haldið fast í „trúna á mykjuna," enginn
Reykvíkingur gerir svo að lóð sinni og