Andvari - 01.01.1989, Blaðsíða 162

160
EYSTEINN SIGURÐSSON
ANDVARI
starfa en of lítið til verka þeirra og einkenna þessara sömu verka. Að því er þá
Sigurð og Hjálmar varðar er svo skemmst af að segja að því meir sem ég hef
lesið og kynnt mér verk þeirra beggja, þeim mun sannfærðari hef ég orðið um
að samtenging þeirra á þessum grundvelli sé gjörsamlega út í loftið. Það eru
margfalt fleiri atriði í kveðskap þeirra sem skilja þá að sem skáld heldur en
ein saman félagslega staðan, sem segja má að sé það eina sem er sameiginlegt
persónum þeirra.
Og þar vegur langsamlega þyngst að þeir eru í rauninni virkir hvor á sínum
tíma og undir áhrifum hvor frá sinni bókmenntastefnunni. Með þessu á ég
vitaskuld við þau skýru og greinilegu áhrif frá upplýsingunni sem koma fram
hjá Sigurði. Upplýsingaráhrif má sjá nokkuð víða í verkum hans, en hvað
greinilegust eru þau þó í hinum hagnýta friðarboðskap og styrjaldarádeilum
sem ótvírætt eru á ferðinni í meginverki hans, Númarímum, og menn þekkja.
Hjá Hjálmari eru upplýsingaráhrif sáralítil og varla um þau að tala nema í
örfáum kvæðum. Hins vegar eru rómantísk áhrif á hann töluverð, og með
þeirri stefnu verður hann að teljast samstíga í býsna ríkum mæli, eins og ég
hef rakið í bók minni.
Þá er kannski ekki alveg út í hött að velta fyrir sér ástæðum þess að einhver
bókmenntamaður hefur á sínum tíma hleypt „alþýðuskáldakenningunni“ af
stokkunum með því að verða fyrstur til að flokka þá Sigurð og Hjálmar
saman í krafti þjóðfélagsstöðu þeirra. Það skyldi þó ekki vera að þar hafi
verið á ferðinni einhvers konar vorkunnsemi eða meðaumkun með þessum
aumingja mönnum sem reyndist það ómögulegt að komast í skóla? Og þá í
bland með einhvers konar undanskildum athugasemdum um að það sé í
rauninni mesta furða hvað þeir hafi samt getað í skáldskapnum, og að
töluvert mikils meira hefði nú mátt vænta af þeim ef þeir hefðu komist í
skóla?
Allur slíkur hugsanagangur er að mínum dómi gjörsamlega óþarfur að því
er báða þessa menn varðar, og reyndar tímaskekkja í dag, þegar mennta-
menn gnæfa orðið hvergi nærri yfir alþýðuna í svipuðum mæli og fyrrum.
Sigurður og Hjálmar eru báðir ágæt skáld, og það er síður en svo nokkur
ástæða til að vorkenna þeim skólagönguleysið. Þeir standa fullkomlega fyrir
sínu án þess í krafti eigin verka.
Að því er varðar fræðilegar forsendur fyrir „alþýðuskáldakenningunni“ þá
kem ég satt að segja ekki auga á þær heldur. Eru menn kannski að halda því
fram að réttara sé svona yfirleitt að skoða utanaðkomandi atriði eins og
skólagöngu og stétt skálda til að skipa verkum þeirra til sætis í bókmennta-
sögunni heldur en verkin sjálf? Ég fæ ekki betur séð en að sú hljóti að vera
forsendan fyrir títtnefndri „alþýðuskáldakenningu“, og hún þá haldlaus.
Það þarf ekki að bera víða niður til að sjá út í hvaða ógöngur slíkar
fræðilegar forsendur gætu leitt menn. Svo að nokkur dæmi séu valin af