Andvari - 01.01.1999, Blaðsíða 42

40
VÉSTEINN ÓLASON
ANDVARI
hrifinn af þeirri hugmynd að Þórður Sturluson sé höfundur en kveð-
ur þó ekki beinlínis upp úr um það. Engin nöfn nefnir hann þegar
hann talar um aldur og heimkynni húnvetnsku sagnanna, en telur þó
að Vatnsdæla saga gæti verið eftir klerk og tengir Hallfreðar sögu
beinlínis við Þingeyrar. Hins vegar er svo að sjá að hann telji líkleg-
ast að Kormáks saga sé samin af leikum Vestur-Húnvetningi.
Þegar kom að Njálu varð örðugt að krækja fyrir þessa keldu því að
miklar tilraunir höfðu verið gerðar til að feðra hana, og bar þar hæst
þá hugmynd Barða Guðmundssonar, sem hann hafði haldið fram í
flokki ritgerða allt frá 1937, að Þorvarður Þórarinsson hefði samið
söguna.26 Þessari skoðun er Einar Ólafur öldungis andvígur og færir
rök gegn henni. Hann er þess „fullviss, að sagan er leikmanns verk“
(cii), og er um það að vísu sammála Barða Guðmundssyni. Sjálfur
nefnir hann eitt nafn, og þó með miklum fyrirvara, enda svo sem
ekkert vitað um manninn, en annars lætur hann í Ijós vantrú á að
unnt verði að finna nöfn höfunda íslendingasagna: „Ef til vill eru
flestir þeirra alveg ónefndir eða nefndir af tilviljun í upptalningum.
Hitt hefur mér alla tíð þótt líklegt, að mjög oft mætti greina átthaga
þeirra og menningarumhverfi, og aldursrökin munu oft sýna, af
hvaða kynslóð þeir voru“ (cvi). Það eru líka þessi síðari atriði sem
Einar Ólafur leggur mesta áherslu á að kanna.
Afskiptum Einars Ólafs af útgáfum Hins íslenzka fornritafélags
var engan veginn lokið þegar hann hafði sett punktinn aftan við
Brennu-Njáls sögu, því að hann hafði þá tekið við útgáfustjórn, og er
getið um yfirlestur hans og leiðbeiningar í IX. bindi (1956), XIV.
bindi (1959) og XXXIV. bindi (1965). Hann hafði heldur ekki lagt
vinnu sína við íslendingasögur með öllu á hilluna þótt önnur viða-
mikil verkefni tækju við þegar Njáluútgáfunni var lokið. Mikil eftir-
spurn var vitaskuld eftir fyrirlestrum þessa virta fræðimanns úr ýms-
um áttum, auk þess sem kennslan kallaði á sífellda íhugun fræðilegra
vandamála. I formála bókarinnar um Ritunartíma íslendingasagna
lýsir höfundur þessu ferli vel. Fyrirlestur í Ábo 1950 og fyrirlestrar
við Háskóla Islands fæddu af sér kver sem kom út á ensku í London
og að lokum endurskoðað og aukið sem 165 blaðsíðna bók hjá Hinu
íslenzka bókmenntafélagi 1965 (sbr. hér bls. 33). Með nokkrum hætti
má segja að þessi bók standi eins og varða í rannsóknasögu íslend-
ingasagna sem samantekt á viðhorfum hins eiginlega ‘íslenska skóla’.
Á sjöunda áratugnum komu fram margvísleg viðhorf í rannsóknum