Andvari - 01.01.1999, Blaðsíða 63

andvari
EINAR ÓLAFUR SVEINSSON
61
TILVÍSANIR
1 Heimild Sveinn Einarsson.
J Endurpr. í Ferð og förunautar (225-29).
Heimild Sveinn Einarsson.
Heimild Sveinn Einarsson.
Grein þessi birtist upphaflega í Lesbók Morgunblaðsins 1928, en hér er vitnað til endur-
prentunar í Við uppspretturnar, 259-60.
Heimild Sveinn Einarsson. Sjá einnig ræðu Einars 12. sept. 1969: „Kynntist fljótlega
Kristjönu og giftumst við 1930 og fórum í langa brúðkaupsferð suður í lönd.“
Heimild Sveinn Einarsson.
Heimild Sveinn Einarsson.
Þeir sem betur eru læsir á önnur Norðurlandamál en íslensku geta fundið ágæta saman-
tekt á rannsóknum Einars Ólafs og viðhorfum í safnritinu Nordisk kultur IX B (Oslo,
Kh., Sth. 1931) í ritgerðunum „Islandske folkesagn," 185-198, og „Islandske folkeæven-
tyr,“ 285-295.
Islenzkir þjóðhættir voru endurprentaðir 1945, en ekki hafði Einar Ólafur sjálfur tilsjón
með þeirri útgáfu, enda mun hann ekki hafa verið fullsáttur við hvernig þar var staðið að
verki, en 3. útgáfa kom 1961 undir hans umsjón og með sérstökum formála til viðbótar við
þann sem fyrir var.
Eg nota hér orðið raunhyggja um þau fræðaviðhorf sem á erlendum málum eru kennd við
positivisma, en undir þeim hatti rúmast þó harla breytileg viðhorf. Lauslega sagt ein-
kennist raunhyggja Einars Ólafs og fleiri samtímamanna hans af áherslu á orsaka- og upp-
runaskýringar. Eins og aðrir raunhyggjumenn hefur hann trú á að hægt sé að komast að
nokkuð skýrt skiljanlegum sannleika með röklegum aðferðum en gefur lítinn gaum þeim
stjórnandi hugmyndum og fræðikenningum sem setja niðurstöðum fræðimanna fyrirfram
skorður eða beina þeim í ákveðnar áttir. Yfirleitt leggja raunhyggjumenn áherslu á að
rannsóknarefni þeirra sé raunveruleikinn óháður kenningum um hann. Margir síðari tíma
menn telja sig hafa séð að allir stjórnist af einhverjum fyrirframhugmyndum og kenning-
, Um °g sá raunveruleiki sem þeir finni verði finnandanum aldrei óháður.
Merkileg athugun á sambandi þjóðfélagsbreytinga og þjóðsagna er þó í greininni „Folk-
13 sagner om islandska haxmastare“ Arv 1946,111-124.
Þessar rannsóknir hvíla á þeim grunni sem fyrst var lagður af Finnanum Antti Aarne
(1867-1925) með ævintýraskrá hans (1. útg. 1910) og síðan víkkaður út og treystur af fjölda
fraðimanna, svo sem Ameríkumanninum Stith Thompson, Norðmanninum Reidar Th.
Ghristiansen, Einari sjálfum og Dananum Inger M. Boberg, svo að nefndir séu höfundar
14 Þe'rra grundvallarverka sem mestu skipta fyrir rannsóknir á íslenskum efniviði.
Ymsir mundu sjálfsagt einnig vilja benda á það hvernig fjallað er um sögur af göldrum og
ls 8aldramönnum, sbr einnig greinina í Arv 1946.
Mathew James Driscoll nefnir að vísu ekki Einar Ól. Sveinsson meðal þeirra íslensku
fraðimanna, sem hann telur hafa vanrækt og lítils metið þessar bókmenntir, í greininni
'>Þögnin mikla,“ Skáldskaparmál 1,157-68, en með þögninni er hann þó innifalinn í dómi
hans um þessa kynslóð fræðimanna, en ástæða hefði verið til að víkja þar að verkum Ein-
ars °g stefnumótun. Sérstaða Einars Ólafs meðal eldri fræðimanna þegar um er að ræða
rannsóknir á þessum bókmenntum kemur hins vegar skýrt fram hjá Jurg Glauser í riti
i6 ^ans ^Hndische Márchensagas (1983).
^er er ekki tóm til, auk þess sem höfund brestur þekkingu, að fjalla um þann áhuga sem
t-mar Ólafur sýndi jafnan á keltneskum fræðum og sambandi fornrar íslenskrar menning-
ar og menningar Kelta á Bretlandseyjum. En þessi áhugi birtist á ýmsum stöðum allt frá