Andvari - 01.01.1999, Blaðsíða 51

andvari
EINAR ÓLAFUR SVEINSSON
49
miðin segir Jónas Kristjánsson í riti um Heimkomu handritanna
(Fylgirit Árbókar Háskóla íslands 1976-79,1981):
Nefndinni var falið að athuga áður fram komnar tillögur Dana og meta
hvort þær mætti hafa að umræðugrundvelli ef til samninga kæmi um hand-
ritamálið. Samtímis reyndi nefndin einnig að gera sér grein fyrir því hvern
grundvöll íslendingar skyldu hafa undir óskum sínum: Hvaða handrit mátti
kalla „íslensk"? Og hvaða handrit gátu íslendingar vænst að endurheimta frá
Danmörku? Nefndarmenn voru sammála um það að eðlilegt væri að miða
við þjóðerni skrifarans: íslensk eru þau handrit sem skrifuð eru af íslenskum
mönnum. Þegar gerð hefði verið skrá yfir slík handrit í danskri vörslu mætti
síðan, til málamiðlunar, takmarka óskirnar með því að fella niður tiltekin
handrit eða handritaflokka, og yrði þá reynt að miða við bókmenntategundir
fremur en tína út úr handrit á stangli (15).
Ástæðulaust er að hafa uppi nokkrar tilgátur um það eða meting
hvaða íslendingar hafi átt mestan þátt í því að handritamálið fékk þá
farsælu lausn sem raun varð á. Þar komu bæði stjórnmálamenn og
fræðimenn mjög við sögu, og málið þróaðist í áföngum. Víst er þó að
á þeim lokaspretti sem hér ræðir um, árunum frá 1959 til 1961, þegai
lögin um afhendinguna voru samþykkt í danska þinginu, gegndi Ein-
ar Ólafur miklu hlutverki, bæði við hina fræðilegu undirbúnings-
vinnu, greiningu handritanna, sem lá til grundvallar hugmyndum um
hvaða handrit íslendingar skyldu fá heim, og í samningaþófinu
sjálfu. Ásamt Sigurði Nordal var hann kallaður á laun og með skynd-
ingu til Kaupmannahafnar til ráðgjafar og samninga í apríl 1961, þeg-
ar úrslit málsins réðust í raun á löngum fundi fræðimanna 19. apríl og
samningum næstu daga. Má um það efni vísa til rits Jónasar Kristj-
ánssonar um Heimkomu handritanna og hins nýja rits Sigrúnai Dav-
iðsdóttur um handritamálið.30
Fegar hugað er að kröfum íslendinga eða óskum um afhendingu
íslenskra handrita úr dönskum söfnum og framvindu handritamálsins
sjálfs í þrengsta skilningi, verður að minnast þess að ástæður afhend-
ingarinnar voru ekki eingöngu sögulegar. Ólíklegt er að málið hefði
fengið svo greiðan og góðan endi sem raun bar vitni ef ekki hefði
komið til sá orðstír sem íslensk fræði við Háskóla íslands höfðu öðl-
ast hvarvetna þar sem menn leggja stund á fornbókmenntir okkar.
Far vó þyngst starf þeirra manna sem veitt höfðu þessum fræðum
forystu við Háskólann frá því að ísland fékk fullveldi, þeirra Sig-
urðar Nordals og Einars Ólafs Sveinssonar. Þeir höfðu eflt hróður ís-