Andvari - 01.01.1940, Blaðsíða 28

24
Bjarni Benediktsson
ANDVAW
mundi England telja sér nauðsynlegt að fá hernaðarbæki'
stöðvar hér á landi. Grunur þessi fór mjög leynt og varð
svo að vera eftir öllum atvikum. Ríkisstjórnin var þó ekki
aðgerðalaus og lét þegar hefja athugun á, hver ráð væru lík-
legust til þess að firra landið slíkum voða og hvernig við
skyldi bregðast, ef hann bæri að höndum.
Nokkur bið varð þó á því, sem óttazt var, og eftir að Finn-
landsstyrjöldinni lauk, dró lítils háttar úr kvíða manna. Þetta
var þó einungis skin á undan skúr, því að aðfaranótt 9-
apríl var Danmörk hertekin af Þýzkalandi.
íslenzku ríkisstjórninni var þegar ljóst, að nú var þörf
þeirra aðgerða, sem fyrirhugaðar höfðu verið. Hún lét þvl
strax sama dag ganga frá tveimur þingsályktunartillögum.
sem hún flutti á Alþingi næstu nótt og þar voru samþykktar
af öllum þingheimi.
Fyrri ályktunin var um æðsta vald í málefnum ríkisins
og hljóðar svo: „Með því að ástand það, sem nú hefir skap-
azt, hefir gert konungi íslands ókleift að fara með vald
það, sem honum er fengið í stjórnarslcránni, lýsir AlþinS1
yfir því, að það felur ráðuneyti íslands að svo stöddu nieð-
ferð þessa valds.“
Samkvæmt stjórnarskrá ríkisins fer konungur með hið
æðsta vald í málefnum þess. Nú á dögum er þetta vald að
vísu fremur form en það hafi raunveruleg áhrif konungs 1
för með sér, því að sjálfsagt er talið, að konungur fari eftir
tillögum ráðherra sinna um allar stjórnarathafnir. En at-
beini konungs er nauðsynlegt form. Ef því er ekki fullnægti
eru ýmsar stjórnarathafnir ólöglegar. Má hér einkum nefna
staðfesting laga, útgáfu ýmissa stjórnarerinda, samninga við
önnur ríki, kvaðning Alþingis, slit þess, frestun og rof, ýnlS"
ar embættaveitingar o. s. frv. Undirskrift konungs er nauð-
synleg um allar þessar ráðstafanir, til þess að þær verði
gildar. Ráðherrarnir verða því að vera í föstu sambandi við
þann, sem með konungsvaldið fer. Samband þetta hefir að
vísu aldrei verið svo náið sem skyldi, en þó hefir fram að
þessu ætíð verið hægt að ná til konungs, eða þess, sem með