Menntamál - 01.08.1962, Side 39

rENNTAMÁL
129
d)
7936542895% — 89087,277
793881
79376764,47 : 891
7216069,49
801785,49 Útr. 36 st.
e)
7936542895% = 89087,277
39682714,47:891
3607519,49 (44550)
(44537,277)
400835,49 Útr. 43 st.
Hér eru þrjú útreikningsform afnámsaðferða:
a) Algenga skólaformið, svo sem kennt er í reikningsbók
Ólafs Daníelssonar. Þar er kennt að reikna síðari hluta
dæmisins (tæpan helming) með styttri deilingu. Það
sparar í þessu tilfelli um 60 stafa útreikning, á vísu
II. heftis A. mundi þessi útreikningur kosta vel 150
stafi.
b) Sama aðferð, í formi sem mér þykir sæmilegt. Reikn-
ingurinn er hinn sami, aðeins margfaldað og dregið
frá í einni lotu, og afgangarnir einir skrifaðir, auk
breytilegra deila. Hér er útreikningurinn einir 40 staf-
ir, og þó munar hlutfallslega meiru á vinnutímanum.
c) Þetta er aðferð Hauksbókar. Svona reiknuðu flestir á
þessum hjara jarðar í margar aldir, allt fram undir lok
18. aldar, og enn kvað þetta form finnast hér og hvar í
afskekktum Arabalöndum. Reikningurinn er öldungis
eins og í aðferð b) ; margfaldað og dregið frá í einum
svip, og afgangar einir skrifaðir, auk deila. Þeirrar
tíðar menn mátu dálkana mikils (línurnar minna) og
fluttu deilana til við hvert skref, svo að deilir stæði
jafnan beint undan þeim hluta stofntölunnar, sem
hverju sinni var deilt. Þrátt fyrir það komust þeir af
með þriðjung þess verks, sem skólarnir láta nú eyða í út-
reikning. Þetta form er þó með öllu úrelt, því að ekki
viljum við sleppa gildi línunnar, og skrifa eina tölu í
margar línur að nauðalausu.
d) Þetta er viðaukaaðferð, sú sama og beitt var við dæm-
in, sem tekin voru úr II. hefti A., hér að framan. Þar
9