Menntamál - 01.08.1962, Side 119

MENNTAMÁL
209
mjög í ætt við tízku eða faraldur, þar sem hver apar og
lepur eftir öðrum, einn sefjar annan, og koma svo enn til
nokkrir, er kunna að gera sér mat og fé úr tizkunni. Með-
al annars virðist mér miðlungi geðfelld sú hóflausa nýt-
ing á sálsýkisfræðum í bókmenntum, á leiksviði og í kvik-
myndum, sem tíðkazt hefur undanfarna áratugi. Þar eru
niðurstöður sálsýkisfræðinnar gerðar að auvirðilegum
söluvarningi, en „listamenn“ virðast una furðuvel því
hlutskipti að setja saman verk sín eftir annarlegum for-
múlum, og er slíkt iðja, en ekki list.
VII.
Rétt á litið er miklu nær sanni að snúa við einkunnarorð-
um þessa greinarkorns: „Hvarvetna sjáum við, hversu ein
mannssál á erfitt með að komast undan sambandi við aðrar
sálir . . .“ Þessi staðreynd er svo mikilvæg, að það er ekki
vítalaust að gleyma henni. Af því leiðir margs konar gá-
leysi, þar sem varnarlausar sálir eru ofurseldar annarleg-
um áhrifum. Þetta á ekki hvað sízt við börn okkar. Hvar
sem maður mætir manni, snertast sálir þeirra með nokkr-
um hætti. Hitt er svo annað mál, að „samband“ það er ekki
ætíð af því tagi, er hver myndi kjósa.
VIII.
Kennarar þekkja dæmin flestum öðrum betur. Þegar
hugur hvarflar til liðinna hausta með nýjum andlitum
og nýjum nöfnum, er sú staðreyndin mest, að hvert and-
lit birti lifandi sál, hvert andlit var lifandi sál, svo var
og hvert augnakast, hvert bros, hver roði á kinn, hver
feimnisleg, hikandi, en vonglöð hreyfing ungmennis, sem
var að vaxa upp úr fötunum sínum. Þessi sál kom beint
á móti okkur og skein á okkur, hrekklaus og hlý. Af
henni sló birtu inn til okkar sjálfra, og hún brá lit og
ljóma á fölva hins rúmhelga dags. f allri og algerri fá-
fræði um einkahag hennar og kjör trúðum við því, að
14