Æskan - 01.11.1970, Blaðsíða 16

ÓLAFUR ÞORVALDSSON:
EIN af sögum gamla mannsins
Vor og kaldur vetur
O Olafur Þorvaldsson.
ÍKLEGA færi betur á að nefna það, sem hér
verður sagt: „Lítil hugleiðing um elli og æsku,“
eða eitthvað í þá áttina. Þannig komst gamli
maðurinn að orði, þegar ég kom til hans síðast,
og ég var setztur í mitt gamla sæti, eftir að hann hafði
sagt þetta venjulega: „Fáðu þér sæti.“ Þá vissi ég, að
hann hafði eitthvað nýtt að segja mér.
Sögur gamla mannsins voru engar slúðursögur um fólk-
ið almennt eða næstu nágranna. Nei, nei, öðru nær. Sög-
ur þær, sem þessi vinur minn sagði mér, þegar ég kom
til hans, einkanlega í rökkrinu, særðu engan. Allar voru
þær saklausar, og margt af því, sem þær fjölluðu um,
hafði borið fyrir hann sjálfan fyrr eða seinna á ævinni.
Þegar ég hafði komið mér vel fyrir í sætinu mínu and-
spænis vini mínum, innti ég hann eftir, hvort sagna-
brunnur hans, sem hann geymdi sögur sínar í, væri nri
þurrausinn af öllum sögurn og ævintýrum. Þessu svaraði
hann ekki alveg strax en segir svo von bráðar: „Líklega
er allmjög farið að ganga á efni það, sem þú telur, að
ég geymi eða hafi safnað í geymsluhólf það, sem þú
nefndir sagnabrunn, en sem alltaf hefur heldur lítið
verið í. Ég fer nú orðið svo lítið, og fáir koma til mín.
Þess vegna bætast engar sögur við, og má segja: „Lítið
var en lokið er.“ Ekki hafa allar þær sögur, sem ég hef
sagt þér, borið fyrir sjálfan mig, heldur hef ég endur-
sagt þér þær eftir öðrum, sem áður hafa sagt mér,“ sagði
Björn, en svo hét þessi vinur minn. Og hann heldur
áfram: „Svo er annað, að þeim virðist fækka ail ört, sem
segja sögur, sem börn eða unglingar hafa gaman og
nokkurt gagn af að heyra. En eitt get ég sagt þér og vil
segja, að fáa áheyrendur hef ég haft betri, eða sem hafa
hlustað með jafn mikilli og einlægari eftirtekt á sögur
mínar sem margt barnið. Þau börn virðast hafa hlustað
með augum jafnt sem eyrum, ég held með öilum líkarn-
anum. Þeim börnum var gaman að segja sögur og ævin-
týri. Ég held, „að hér liafi verið skipt um skreið og skotið
í verri fiskum“, eins og segir í fornri vísu. Margt jrað,
sem nú verður oft umtalsefni heimila, tel ég lítinn skaða,
þótt börn ekki heyrðu. Jæja, ekki nægir þér, Baldur
minn, formálinn einn, ef engin verður sagan, og skal ég
nú reyna að komast að efninu.“
Hér gerði Björn hlé á máli sínu, og báðir þögðum við
smá stund, unz liann hélt áfram frásögn sinni.
„Svo sem þér er kunnugt, J>arf ég ekki að kvarta yfir
gestagangi eða átroðningi, og þeir fáu, sem til mín koma,
telja sig hafa einhver erindi, sem ég reyni að leysa úr
eftir beztu getu og hef ánægju af.
Á næstu grösum við mig, væri um grös að ræða, býr
kona með tvær ungar dætur sínar, báðar innan tíu ára
aldurs. Heitir önnur Rósa en hin Fjóla. Báðar eru þær,
að ég ætla, mjög vel gefnar og íróðleiksfúsar. Mér er ekki
svo ljóst, hvernig nokkur kunningsskapur myndaðist eða
varð til okkar á millum. Ég held ]>að hafi orðið einhvern
veginn ósjálfrátt, í rauninni man ég J>að ekki vel.
Einhvern veginn fór J>að svo, að J>ær litu oítar og oftar
inn í kompu mína, ýmist náði ég í þær eða þær drápu
á dyr mínar. Mér var og er enn mikil ánægja að komu
þeirra. Margt bar á góma. Þær sögðu og sögðu vel eitt
og annað úr ]>eirra ungu ævi, spurðu um eitt og annað,
og leysti ég úr eftir beztu getu.
Stundum spurðu þær J>annig, einkurn sú eldri, að ég
gat ekki gefið svar svo fullnægjandi væri, án ]>ess }>ó að
um vitleysu væri að ræða. Ef til vill spurði lnin of vitur-
lega, sem engan veginn er óþekkt fyrirbæri, „að barn
spyrji svo, að vitringur fær ekki svarað".
Af þessum fundum okkar hafði ég ávallt mikla ánægju,
en ég óttaðist nokkuð, að öll eða mesta ánægjan væri
mín megin, svo að þær fengju þá og J>egar nóg af að
vera til lengdar í félagsskap jafn aldraðs manns, en mér
til mikillar gleði ber ekkert á leiða þeirra enn þá.
Þegar inn til mín kemur, er ekki margt né merkilegt
að sjá, en flest af J>ví fannst J>eim J>ó framandi, og sumt
fáséð J>eim. Roskið fólk, sem inn til mín rekst af ein-
hverri slysni, sér fátt eða ekki neitt, sem vert sé athygli
eða að skoðað sé. Nokkuð gegnir öðru með börn, sem
segja má, að framandi séu í mannheimi, og að margt sé
}>eim nýjung, sem fyrir augu J>eirra ber utan }>eirra eigin
heimilis. Þótt munir mínar megi teljast fáir og fábrotnir,
564