Æskan - 01.11.1970, Page 69

Þessi köttur, sem við sjáum hér á myndinni,
er ekki sá gamli, illræmdi íslenzki jólaköttur,
sem sagt var aö tæki þau börn, sem enga
nýja spjör fengu fyrir jólin. Nei, hann er víst
enskur þessi, og hann er búinn til úr fiösku,
sem máluð er hvít með svörtum röndum. Þess-
ar rendur mætti gera með svörtum límborða.
Hausinn er gúmmíbolti, en veiðihárin eru títu-
prjónar. Fæturnir eru papparör og eyrun eru
líka úr pappa. Augu, nasir og munnur eru
klippt úr svörtum pappír og límd á boltann,
— einnig mætti mála allt þetta á hausinn með
svörtum þekjulit.
ÞriSji leiSangur FRAM var til SuSur-íshafsins, undir
stjórn Roald Amundsens, hins fræga heimskautafara, 'árin
1910—1912. För Amundsens varð ekki síður fræg en för
Nansens. Skipið komst lengra suður en nokkurt annað skip
hafði áður komizt, og sjálfur komst Amundsen, ásamt fjór-
um mönnum á Suðurpólinn, fyrstur allra manna. Hélt hann
þar kyrru fyrir í fjóra daga, til þess að gera vísindalegar
athuganir. Frá þessu öllu segir Amundsen ýtarlega í ferða-
sögu sinni.
Þegar litið er á þessa leiðangra FRAM, þessa leiðangra,
sem borið hafa nafn Noregs um allan hinn menntaða heim,
er hreint ekki að undra, þótt skútan sé í heiðri höfð og
minning þeirra manna, sem stjórnuðu þeim, og fyrst og
fremst eiga heiðurinn skilið. Enda er strax augljóst, að allt
kapp er á það lagt.
Eins og áður getur, má þarna sjá flest af þeim tækjum,
sem notuð voru í rannsóknarferðum þessum. Þar er og
fallega komið fyrir stórum og vel gerðum styttum af for-
ingjum og öðrum þekktum þátttakendum. Einnig eru þar
margar Ijósmyndir, málverk og stór kort, sem sýna leiðir
þær, sem skipið fór í öllum þessum ferðum. Virtist mér,
að þarna væri íshafshetjunum reistur bæði verðugur og
óbrotgjarn minnisvarði.
FRAM var byggt í Larvik af frábærri vandvirkni, samkv.
reynslu norskra veiðimanna og fyrirsögn Nansens sjálfs,
og er talið meistaraverk norskrar skipasmíðalistar. Lengd
þess er 39 metrar, breidd 11 m, en dýpt 5,25 m. Burðar-
magn var 800 smálestir. Til þess að gefa hugmynd um
gerð skipsins má geta, að hliðar þess eru þrefaldar, allar
úr völdum viði með sérstakri einangrun á milli laga, og
er þykkt þeirra 81 cm. Allt annað mun hafa verið í sam-
ræmi við þetta.
FRAM var dregið á land upp I Byggðeyjarnesi árið 1936,
og tók rúma tvo mánuði að koma þvi á þann stað, sem þvi
var ætlaður. Síðan var hið sérkennilega hús byggt yfir
það. Sextíu og tveir byggingameistarar tóku þátt í keppn-
inni um gerð þess. Húsið er 60 metra langt, 25 m breitt
og 27 metra hátt.
Tugþúsundir manna, innlendra og erlendra, koma ár-
lega til að sjá hið fræga skip og minnast afreka hinna
hraustu og djörfu sona Noregs, sem borið hafa hróður
hans út um víða veröld.
KONTIKI-húsið er örskammt frá FRAM-húsinu og lætur
fjarska lítið yfir sér. Engu að síður á litli, lágreisti ,,balsa“-
flekinn, sem þar er fyrir komið, sína merku og sérstæðu
sögu, og þótti þess verður að vera settur við hlið frægustu
íleyja Noregs. Sögu hans þekkja flestir, því að hún er ekki
eldri en frá 1947 og margrædd og lesin í öllum menningar-
löndum. Hún verður þvi ekki rakin hér, heldur aðeins
drepið á nokkur atriði með fáum orðum.
Eins og kunnugt er, tóku sex menn þátt í þessum sér-
kennilega leiðangri, og var foringi hans hinn ungi, norski
ævintýra- og vísindamaður, Thor Heyerdal. Hann stofnaði
til leiðangursins í þeim tilgangi að sanna þá kenningu sína,
sem vísindamenn yfirleitt höfðu afneitað, að hinir fornu
íbúar Perú, Inkarnir, hefðu komizt á balsaflekum yfir hið
mikla haf til Suðurhafseyja, og flutt þangað sína sérstæðu
menningu. Heyerdal þóttist finna svo margt skoðun sinni
til sönnunar, að hann hreint og beint stóðst ekki mátið að
freista að sanna hana i verki. Og honum tókst það líka með
ágætum, þótt fæstir gerðu ráð fyrir, að þeir félagarnir
mundu heilir heim koma úr hinni miklu og einstæðu háska-
för.
Að afstöðnum löngum og erfiðum undirbúningi var lagt
frá landi 28. apríl 1947, frá borginni Callo í Perú. Og eftlr
níutíu og þriggja daga afar erfiða og sögulega siglingu sáu
þeir félagar land á Suðurhafseyjum. Nokkrum dögum
seinna, eða eftir 101 dag frá því að þeir lögðu af stað,
rak flekann á grunn á kóralrifi við eyjuna Raoia. Þeir kom-
ust síðar klakklaust yfir rifið, með allt sitt hafurtask, og
náðu vinsamlegu sambandi við eyjarskeggja. Frá allri þess-
ari einstæðu för segir Thor Heyerdal á mjög eftirminnileg-
an hátt í bók sinni ,,Með KONTIKI yfir Kyrrahaf".
Þannig sýndi hinn ungi, norski fullhugi, eins og raunar
ýmsir höfðu gert fyrr, að með áræði og einbeittum vilja má
ná glæsilegum árangri, sem lifir, þótt aldir liði.
Á ókomnum öldum munu menn því geta séð í Byggð-
eyjarnesi litla, lágreista flekann, sem bar félagana sex
yfir Kyrrahaf á rúmum hundrað dögum árið 1947, og sönn-
uðu, að ævaforn menningarþjóð, Inkarnir, fóru á sama hátt
yfir hið úfna haf og fluttu menningu sína til hinna fjarlægu
eyja.
Framhald.
Sigurður Gunnarsson.
J
617