Æskan - 01.11.1970, Page 76

• Hvað er það, sem gerist, þegar gos-
drykkur er soginn upp með pípu?
Er þar að verki einhver dularfullur
sogkraftur, sem dregur vökvann
upp? Nei, það er þyngdarkraftur-
inn, sem þar er að verki. Þegar sog-
ið er, þynnist loftið inni í pípunni,
þrýstingur þess minnkar, og þrýst-
ingur andrúmsloftsins á vökvann
í flöskunni þrýstir vökvanum upp í.
pípuna. En þyngdarkraftur jarðar
veldur loftþrýstingnum, það er því
í raun og veru hann, sem rekur
vökvann upp.
• Þegar bát er róið á vatni, reynir
ræðarinn að ýta vatninu aftur fyrir
bátinn, viðnám vatnsins gegn árun-
um er meira en viðnám vatnsins
gegn bátnum, báturinn ýtist því
áfram.
Skipsskrúfan vinnur á svipaðan
hátt. Hún er þannig í laginu, að
þegar hún snýst, reynir hún að ýta
vatninu aftur á bak, við það ýtist
skrúfan áfram og skipið með henni.
Lögun skipsins er höfð þannig, að
viðnám vatnsins gegn hreyfingu
þess fram á við verði sem minnst.
Viðnám vatnsins gegn hreyfingunni
er hverfandi, þegar hraðinn er lítill,
en eykst mjög ört, ef hraðinn vex.
Sé hraðinn tvöfaldaður, getur við-
nám vatnsins ferfaldazt. Þess vegna
þarf áttfalt afl skipsvélar til að tvö-
falda hraða skipsins: vélin þarf að
beita ferföldum krafti til þess að
sigra viðnámið, og þessi kraftur þarf
að ýta skipinu tvöfalt lengri vega-
lengd en áður á sama tíma, vinnan
verður því áttföld miðað við það,
sem áður var. I þessu liggur skýr-
ingin á því, hve geysilega aflmikl-
ar vélar þarf í hraðskreið skip..
• Það er alkunna, að með lagi má
láta saumnálar og rakblöð fljóta á
vatni, einungis þarf að leggja þau
varlega niður á vatnsflötinn. Aftur
á móti sökkva þessir hlutir, ef þeim
er stungið á oddinn eða eggina,
enda eru þau eðlisþyngri en vatn.
Ástæðan til, að þessir hlutir geta
flotið, er, að I yfirborði vatnsins er
sérstakur kraftur að verki, sem kall-
aður er yfirborðsspenna. Hann veld-
ur því, að það er eins og himna sé
á vatninu, er getur borið uppi létta
hluti. j öllum vökvum gætir yfir-
borðsspennu, en mjög er hún mis-
mikil. í kvikasilfri er sérstaklega
mikil yfirborðsspenna, en í vatni er
yfirborðsspennan mest, ef vatnið er
alveg hreint. Smávægileg óhrein-
indi geta minnkað hana til mikilla
muna, og sápa minnkar hana einn-
ig stórlega. Á þeirri staðreynd bygg-
ist skemmtileg tilraun, sem allir
geta framkvæmt: Maður klippir lít-
inn bát út úr pappaspjaldi eða
stinnum pappir, klippir vik inn í
afturendann og smyr ögn af sápu
í vikið. Sé báturinn nú settur í vatn,
skríður hann léttilega áfram, eins
og hann sé knúinn af ósýnilegum
hreyfli. Skýringin er sú, að sápan
leysist upp í vatninu og minnkar
yfirborðsspennuna aftan við bátinn.
En framan við bátinn er yfirborðs-
spennan óbreytt og togar hann
áfram.
urinn úr Keflavík hafði sem sagt aldrei
á sjó komið og þakkaði sínum sæla, þegar
á land var koinið. Þeir Hafursármenn
hentu stundum gaman að þessu ferðalagi
og töluðu gjarnan um tvo Bakkabræður.
Þótt kannski væri þá ekki átt við nema
einn. Sveitamenn eru hæverskir og kunna
sína kurteisi engu siður en Kinverjar.
Örlög heimspekingsins
Skógurinn hefur merkilegt seiðmagn.
Stundum sezt pilturinn niður og hlustar,
lilustar á þögnina ellegar Jiytinn i trján-
um. Hann hefur verið að brjóta beilann
um heimspeki Sartres, hafði skrifað þrjár
greinar um lcikrit hans í Aljiýðuhlaðið.
Þessi spurning um manninn í heiminum,
um takmark lians og tilgang, hefur alltaf
sótt á hinn unga mann.
Sumir sveitaincnn eru djúpir hugsuðir,
og það er ótrúlegt, livað maður rekst á
i þjóðlífinu. Um sumarið er haldin hátið
Sjálfstæðismanna á Egilsstöðum. I>að er
áður en Sveini Jónssyni, einuin glæsileg-
asta fulltrúa bændastéttarinnar, hefur ver-
ið bægt frá framboði fyrir sinn flokk.
Sveinn er of stór fyrir íslcnzka pólitík.
Eitt atvik greypist i huga piltsins. Þeir
Hjörleifur og hann liafa verið að ganga
um samkomusvæðið. Það er komið að lok-
um. Æði mikillar ölvunar er tekið að
gæta, J)ó verða menn lítið varir við rysk-
ingar og læti. Allt í friði og spekt eins
og lögreglan mundi orða J)að í skýrslu
og þó ...
Fyrir aftan samkomuhúsið getur að líta
tvo menn í hálfgerðri fjölbragðaglíinu.
Hjörleifur segir, að annar Jiessara manna
sé klerkur þarna af Héraðinu. Hinn er
kóngsins lausamaður og býr i Egilsstaða-
kauptúni. Sköipmu eftir Jietta cr Jiessi
sami maður á ferð á Hallormsstað. Kemur
l)á á daginn, að hann er viðlesinn í vest-
urianda heimspeki og hefur lesið Spengler
á frummálinu. Aður en pilturinn fer af
Héraði kemur liann við hjá Jiessum manni.
Hann er feiminn og hlédrægur án víns,
virðist harma sitt hlutskipti, en er merki-
lega fróður og hefur á reiðum höndum
skarplcgar athuganir um bækur og menn.
Þannig grotna margir niður, sem að öðr-
um kosti hefðu unnið landi sínu gagn,
sumpart fyrir skilningsieysi annarra og
sumpart fyrir eigið viljaleysi. Sagði ekki
Sigurður Nordal einu sinni í viðtali: Lifið
er hart — gott fyrir unga menn að vita
l)að í tima?
<5? q? 9? S? * * ♦ 4 4 4 4 4 4 4 4 4

4* 4» 4* 4» 4* 0 6 ❖ 0 4 4 4 4 4 4

ó ó •4* 4*
4 4 4- 4-
SPILAÞRAUT
Þegar þið hafið raSað upp
þessum spilum, sem sjást hér
á myndinni, er þrautin sú aS
raða þeim á nýjan leik en þann-
ig, aS summan úr hverri röð
verði 15, hvort sem lagt er
saman lárétt eSa lóðrétt eSa á
ská frá horni til horns.
624