Skírnir - 01.01.1919, Page 84

Skirnir)
Hitiregnir
»t
Monrada: J>Úr heimi bænarinnar«. Eg efast um, að til só á ís°
lenzka tungu betur þydd bók en hún, að Mynsters hugleiðingum
einum undanteknum. Lesandinn gleymir því ósjálfrátt, aS þar er
um þyðing aS ræða, svo eSlilegt er málfæriS alt á þeirri bók. Af
því, sem til er frumsamið eftir sóra Jón, þykir mór einna mest
koma til sumra blaöagreinanna í Sameiningunni. Aftur þykir mór
nú orðið miklu minna varið í fyrirle3tra hans. Þeir eru allir meira
og minna »undir sama laginu«, þótt hver beri sína sórstöku yfir-
skrift, og bæði lengd og breitt einatt fram úr hófi. Þótt innan
um og saman við só margt smellið í þeim, þá er þar líka býsna
mikið af staðhæfingum, sem teljast mega óverjandi. Hann ræðst
þar oft miskunnarlaust á andstæðinga s/na og gerir roeira að því
að fjölyrða um »skaðlegar afleiðingar« þeirrar stefnu, sem þeir halda
fram, en aS reyna að hrekja staSreyndir þær, sem þeir byggja á.
Kveður óhæfilega mikið að þessu í baráttu hans gegn »nýju guð-
fræSinni«, sem honum var svo meinilla viS. Barátta hans þar var
mestmegnis fólgin í því að berja í borðið og hræða menn með stór-
yrSum um skaðsemi Btefnunnar. Þess vegna var svo undur lítið á því
að græða, sem hann lagði þar til mála, Yið andstæöingar hans þar
gátum ekki varist þeirri hugsun, að sóta Jón gerði sér alt of lítiS
far um að kynnast ástæðunum, sem nýja guðfræðin hefði fyrir sig
að bera og athuga þær til hlítar.
ÞaS kemur þá vavla heldur flatt upp á neinn, þótt oss finn-
ist það ofmælt, að sóra Jóni er sá vitnisburður gefinu í minningar-
ritinu, að hann hafi verið frjálslyndur maður í trúarefuum. Að
hann hafi ef til vill verið það framan af æfinni tel eg ekki ólíklegt,
t. d. í samanburði við sýnódu lýðinn norska og sóra Pál Þorláksson,
En eg fæ ekki betur séð en aö haun yrði með aldrinum æ ófrjáls-
lyndari í þeim efnum og það svo, að erfitt var að eiga orðastað við
hann um trúmál. Eg skil blótt áfram ekki hvernig menn, sem
þó þektu hann jafnvel og höfundar minningarritsins, geta í alvöru
haldið liinu gagnstæða fram. Þeir verða þá að leggja annan skiln-
ing í hugtakið »trúariegt frjálslyndi« en alment er gert.
Þegar eg því næ3t sný mér að æfisögunni sjálfri, eins og hún
er sögð í »minningarritinu«, þá er þess ekki að dyljast, að mið-
kaflinn, sá er skýrir frá SeySisfjarðardvölinni, er tilkomuminstur.
En þar er líka um aðeins stutt árabil að ræða og viðburðasnautt,
þótt vafalaust hafi þau dvalarár hér heima orðið séra Jóni áhrifa-
rík í einu tilliti. Sú skoðun er ri'k meS Yestur-íslendingum, að