Skírnir - 01.01.1919, Qupperneq 100

Skirnir]
Ritfregnir.
Öá
BÓr sína framsetningu og sinn málblœ — það er líkaminn, sem
sálin íklæðist. Hjá höf. ísl. sagna var bann leikrænn, hjá flestum
nýrrl skáldsagnahöf. Ijóðrænn, og þ. á. m. í Fóstbræðrum. lteyndar
er stundum talað um sögustíl á sumum nyrri ritum uorrænum. En
það, sem menn hafa kallað svo t. d. hjá Björnson og Ibsen, er í
rauninni alls ekki sögustíll. En það er Ijóst dæmi þess, hvað sá,
sem skapa vill sór þróttmikinn og fagrau stíl, getur lært af forn*
bókmentunum, þegar fífill þeirra var fegurstur, ef hann skilur þær
og kann að handleika á sjálfstæðan hátt. Að sutnu leyti er þessi
misskilningur líka sprottinn af því, að menn hafa blandað saman
stíl og máli í þrengri merkingu. Forn málseinkenni hafa margir
reynt að tileinka sór bæði hór og annarstaðar, yfirleitt og í ritum
um forn efni. En þótt eg þykist þess fullviss, að fornsögurnar,
ásamt þjóðsögunum, þurfi hver maður að kynna sór, sem vill auðga
og efla styrk sinn í íslenzkri tungu, er eg G. G. samt öðrum þræðl
þakklátur fyrir, hvað lítið hann hefir reynt að koma fornum blæ á
mál sitt í Fóstbræðrum. Fyrst og fremst af því, að úr því verður
oftast nær ópersónulegur utangarnastíll, ósamstæð þvæla af fornu
og nyju, rótt eius og menn færu að klæðast í einu nýt'zku diplomat
og fornum leistabrókum. Og ennþá ömurlegra verður þetta á
dönsku — þótt liðugt bókmentamál sé, — svo að stundum, þegar
eg les slík rit, eða jafnvel að eins sumar danskar þýðitigar á forn-
ritunum, lætur það svipað í eyrum mér og ef eiuhver ætlaðl að
reyna að spila tunglsskiussónötu Beethovens á hárgreiðu.
Þegar á alt er litið, er ýmislegt sem á það bendir, að Fóst-
bræður gætu náð meiri lýðhylli meðal íslendinga en flestar fyrri
bækur G. G. En, ef til vill, er það að eins af því að hún er ekki
bezta bók hans, þrátt fyrir kosti hennar. Hún er t. d. hvergi
eins vel skrifuð og það, sem bezt er skrifað í þeim fyrri. Og and-
inn í henni er í sjálfu sér ekki íslenzkari heldur. En það hafa
ýmsir fundið bókum G, G. til foráttu, að þær væru óíslenzkar i
anda. lteyndar finst mór að mönnum mætti liggja það í léttu
rúmi, hvort andinn er að nafninu til íslenzkur eða erlendur, ef
hann á annað borð er sá heilagi andi, sem einn getur skapað lif-
andi list&verk. En sannleikurinn er sá, að andinn og þjóðlífslýs-
ingarnar bæði í þessari og flestum öðrum bókum G. G. er hvorki
ónákvæmari nó ósannari en gengur og gerist í skáldritum og al-
ment er af þeim krafist. Hitt er anuað mál, að þess má sum-
staðar sjá merki, að þær eru skrifaöar af maunl, sem sjálfur lifir
ekki að staðaldri meðal þeirra atburða, sem hann lýsir. En ein