Skírnir - 01.12.1920, Side 19

Skírnir]
Jón Jónseon Aðils
241
því að mikið af þessum fróðleik er að sækja í rit útlend-
ra fræðimanna, sem almenningur hér á landi á ekki
greiðan aðgang að. Það má einnig telja þeSsum ritum
frá þessu fyrirlestraskeiði Jóns til gildis, auk meðferðar
efnisins, að þau efldu fróðleiksfýst almennings, svo að
menn girntust að leita meiri fræðslu.
Þótt þvi frá sjónarmiði sagnfræðinnar hafi verið eftir-
sjá að því, að Jón skyldi hverfa að viðfangsefnum þeira,
sem telja má, að ákvæði þingsins 1901 hafi sett honum
fyrir, þá má þó hins vegar vera, og á það ber einnig að
líta, að frá sjónarmiði fræðslu og lýðmenntunar hafi hann
með fyrirJestrum sínum og ritum frá þvi skeiði sínu gert
mikið gagn. Og 3kal því nokkuð vikið að þessum al-
þýðufyrirlestrum og ritstörfum hans, sem þar af eru
sprottin.
Þessi hugmynd um fræðslu almennings með fyrir-
lestrum var komin frá hinu íslenzka stúdeutafélagi í
Reykjavík. Hafði félagið sett fasta nefnd árið 1895 til
þess að halda uppi slíkri fræðslu og sjá um það, að fyrir-
lestrar yrðu fiuttir. Stendur fræðsla þessi enn í dag, og
hafa flestir hinir hæfustu menn þjóðarinnar lagt henni
lið og flutt erindi þar.
Eftir að þingið 1901 hafði lagt þá kvöð á Jón sagn-
fræðing, að hann skyldi flytja fyrirlestra fyrir almenningi
um söguleg efni, gekk Jón í þjónustu þessarar fræðslu-
starfsemi. Er það sönnu næst, að aldrei hafi erindi bet-
ur sókt verið en þau, er Jón flutti þá; var jafnan hús-
fyllir hjá honum og græddi félagið eða fræðslustarfsemin
beinlínis á aðgöngueyri að erindum hans.
Árin 1902—1903 flutti Jón alls 10 fyrjrlestra á þenna
hátt, og voru þeir flestir um íslenzkt þjóðerni,
°g upp úr þeim varð til rit bans samnefnt, sem út kom
úrið 1903. Tilgangur þessa rits er að rekja helztu þætt-
ina í lífi og gögu íslendinga frá upphafi og fram á vora
^aga, en þó einkannlega að taka fyrir þá hlið, sem varð-
ar þjóðernið sjálft og þjóðernistilflnninguna. Það kemur
ef til vill glögglegar í ljós í þessu riti Jóns fremur en
16