Eimreiðin - 01.04.1954, Side 18

90
EINAR JÓNSSON, LISTAMAÐUR
EIMKEIÐIN
bækur. Hér verða engin tök á að fara langt út í það mál að
lýsa verkum hans og túlka þau. Hið táknræna í myndum hans
er það, sem einkennir þau skýrast. En jafnframt miðar allt
þetta táknræna eðli verka hans að þvi að opinbera hið göfuga,
fagra og góða í tilverunni. Máttur, vizka og fegurð eru stoð-
imar í allri hans margþættu og mikilfenglegu listbyggingu,
sem rís af blóðvelli langra þrauta og þungrar reynslu synda og
sorga kynslóðanna um aldaraðir. Hinum mikla gáfumanni og
fslandsvini, André Courmont, varð eitt sinn að orði, er hann
hafði skoðað listaverk Einars: „f gegnum öll listaverk hans
gengur eins og rauður þráður boðskapurinn um krossfestingu
hins lægra og upprisu hins æðra“. Undir þessi orð munu allir
þeir geta tekið, sem íhuga einkennin á list hans og reyna af
alvöru að kryfja þau til mergjar og túlka táknmál þeirra.
IV.
Grunntónninn i list Einars Jónssonar, hið trúræna, táknræna
og dulræna viðlag í verkum hans, verður ljósast með því að
athuga afstöðu listamannsins til Kristshugsjónarinnar. Fyrsta
myndin, sem birt var á prenti af fyrsta verki hans, var tákn-
ræn um þann grunntón hins trúræna, sem síðan átti eftir að
einkenna svo mörg verk hans. Það var myndin Drengur á bæn,
sem birtist í l.árgangi Einmreiðarinnar (1895). Lotning hans
fyrir Kristi, sem meðal annars birtist á svo mikilfenglegan hátt
í Kristsmyndum hans tveim, sem til sýnis eru nú í hinni nýju
deild safns hans, minnir mann ósjálfrátt á sumt í „contemplatívri
mystik“ Bernards af Clairvoux, hins auðmjúka, en einbeitta
afburðamanns kristninnar á 12. öld.
f bók sinni Skoðanir minnist Einar Jónsson á baráttu þá,
er hann háði um eitt skeið fyrir því að öðlast aftur trú sína,
sem efnishyggjan um og eftir síðustu aldamót hafði ruglað og
deyft með mörgum hugsandi manni. Þá er það, að hann kynn-
ist af tilviljun bók eftir dulspekinginn Emanuel Svedenborg, og
við lestur hennar birtir aftur til í huga listamannsins. Um þetta
farast honum sjálfum orð á þessa leið:
„Hjá mér vaknaði vonarneisti um það, að ég væri kominn
á slóð þess, sem ég hafði glatað og svo lengi leitað og innilega
þráð að finna: samband við eitthvað mér óumræðilega kært og