Eimreiðin - 01.09.1960, Blaðsíða 85

EIMREIÐIN
269
ist umhverfis allt Miðjarðarhaf og
Grikkir höfðu nýlega rekið pers-
neska herinn af höndurn sér und-
lr forustu hinnar miklu verzlun-
arborgar, Aþenu.
Skáld og listamenn, vísindamenn
°S heimspekingar streymdu til
Aþenu úr öllum áttum, sömuleið-
ls námsmenn og kennarar. Auðkýf-
lngar frá svo fjarlægum stöðum
sent Sikiley, sendu syni sína til
horgarinnar, að þeir mættu fylgja
^ókratesi á ferðum hans og hlýða
á hinar furðulegu rökræður hans.
11 gamli maðurinn vildi aldrei
eyra á það minnzt, að taka fé
yilr kennslu í þessari mynd.
Allir helztu lieimspekiskólar er
slofnsettir voru í Grikklandi og
síðar í Rómaríki, töldu sig for-
ltlkslaust arftaka hans. Platon var
nemandi hans og Aristóteles var
■htur nemandi Platons. Við lifum
enn á arfinum frá Sókratesi.
1 rúlegt er að vísu, að kenning
nans hefði ekki haft slík áhrif
nieðal mannkynsins, sem raun ber
Vltni, ef hann hefði ekki dáið sem
lnslarvottur hennar. Það kann að
'ot'ðast furðu sæta, að maður sé
*nidur til dauða fyrir það eitt, að
Ja innleiða „útskýringar, sem
^‘da almennt gildi“. En ef við ger-
,111 °kkur grein fyrir, livílík áhrif
hessi nýja tækni hlaut að hafa á
oundar sannfæringar, sem auk
__ess Voru ákveðin tilfinningamál,
eí hún væri framkvæmd út í
*tu æsar rökfræðinnar, er það ef
1 VlH ekki svo mikil furða.
[r. aþ§Unl vina sinna, ungra og
h.llllSjarnra, var Sókrates einn
11111 mildasti og sanngjarnasti
maður, sem þeir gátu hugsað sér.
En þúsundir afturhaldsmanna og
ýmsir hinna gætnari íhaldsmanna
hafa hlotið að líta á hann sem
hættulegan óvin þjóðfélagsins.
Hinar tvær opinberu ákærur gegn
Sókratesi voru þess efnis, að hann
tryði ekki á guði landsins, og að
hann „eyðilegði ungdóminn."
Ekki er með öllu Ijóst, við hvað
ákærendur hans áttu, en hvað sem
því líður, leikur enginn vafi á að
unga fólkið elskaði þenna gamla
mann yfir allan máta. Þessar nýju
liugmyndir og hvatning hans til
ungra manna um að fara að hugsa
sjálfstætt, kom þeim til að hópast
um hann.
En foreldrar þeirra voru lirædd-
ir um að hann fyllti þá með kenni-
setningum, er bryti í bága við
gamlar venjur. Það bætti ekki held-
ur úr skák, er einn af lærisveinum
hans, hinn hvatvísi og staðlausi
Alkibiades, gekk í lið með óvinum
Aþeninga í styrjöldinni við Spörtu.
Það var ekki Sókratesi að kenna,
en Aþena var í sárurn eftir ósigur-
inn og þurfti á einhverjum að
lialda, til að skeyta skapi sínu á.
Sókrates var leiddur fyrir dóm-
stól 501 borgara og dæmdur til
dauða með einungis sextíu og eins
atkvæðis meirihluta. Sennilega
hafa fæstir þeirra gert ráð fyrir að
dauðadóminum yrði fullnægt. Lög-
in veittu honum sem sé lieimild
til þess að stinga upp á mildari
refsingu og fá þá uppástungu borna
undir atkvæði. Ef hann hefði gert
þetta auðmjúkur, iðrandi og biðj-
andi, eins og siðvenja var til,
myndu áreiðanlega fleiri en þrjá-