Eimreiðin - 01.09.1960, Blaðsíða 100

284
EIMREIÐIN
í heimildir við lestur hennar, og á
einum stað mætti ætla hann væri að
narrast að þessu tilgangslausa heimild-
argluggi og samanburði við fyrirmynd-
ir, því hann lætur þess getið að eng-
inn viti hvaðan Stone P. Stanford sé
komið péið í mormónanafnið. Vafa-
laust liafa einhverjir lesanda reynt að
ráða þessa gátu fyrir höfundinn og
áreiðanlega ekki vantað skýringar. En
um þetta er rætt hér af því allur slík-
ur bókarlestur upp á samanburð stað-
reynda og skáldskapar er tilgangslaus
og verður til þess eins, að skemma lest-
ur og tefja fyrir skilningi. Skáldsaga,
þótt hún aldrei sé nema byggð á ein-
hverjum staðreyndum, verður livorki
lesin né metin út frá þeim, og þess
vegna tímatöf og skilningshindrun að
vera að leiða Eirík á Brúnum inn á
sögusviðið. Þá hefur önnur persóna
verksins, Björn á Leirum, verið ákvarð-
aður einhver merkismaður sem tapaði
fé sínu í togarabraski, og Benedictsen
sýslumaður sagður vera Einar skáld.
Og þegar þetta hefur verið uppgefið
af „fróðum mönnm", fara aðrir að
velta því fyrir sér hvort ekki sé verið
að ljúga upp á einhvern.
Það verður að segjast löstur á Para-
dísarheimt, að hún hefur ekki sem
skáldverk hafið sig yfir þetta pex, en
þó á hún þá afsökun, að sagnfræðigutl
er þess konar kláravín almenningi, að
sjálft guðsorðið liefur orðið fyrir barð-
inu á því, í þeirri veru að Darwin er
nú almennt tekinn fram fyrir rifbein
biblíunnar svo einhver dæmi séu nefnd,
og sannar Jtað eitt með öðru hver
verða örlög góðs skáldskapar í hönd-
um þeirra sem vilja hafa það er sann-
ara reynist í öllum greinum.
Paradísarheimt er saga af mörg-
um persónum og víða nokkuð yfir-
ferðarmikil af þeim sökum, og hvarflar
stundum að manni að Steinn undir
Steinahlíðum sé nú endanlega týndur
í villum, en hann er þó ekki lengur
fjarvistum en það, að honum tekst
að byrja og ljúka þessu verki. Af þess-
um sökum verður Steinn einskonar
lykill sem sigurverkið er trekt upp með-
Hinar glöggu persónur bókarinnar eru
oftar en hitt dregnar upp í skyndi-
myndum, svo er um Maríu Jónsdótt-
ur frá Ömpuhjalli í Vestmannaeyjum,
prestinn sem ragaði faðerni dóttur-
barns Steins og Björns á Leiruffl-
Úr þessu verður nokkur tætingslestur,
og varla hægt að henda reiður á verk-
inu meðan staðið er við á eldhús-
tröppum, frekar en Gerplu.
Paradísarheimt er undarleg saga og
skrítilega samsett. Jafnframt er hún
ákaflega snjöll með slögum og kiljönsk
í bezta máta, en það dugir hvergi til
að sætta mann við hana, sem síðasta
verk frá hendi jafn mikils höfundar-
Of mikið af fólki bókarinnar hefur
keim Jtjóðsagnapersóna og talar blend-
ing af málum trölla og álfa eins og
Jjau eru gefin upp í þjóðsögum. Jaffl'
vel liesturinn í sögunni er varla af
Jjessa lieims kyni en veraldarrölt bónd-
ans, sem er afbrigðilegt í hæsta máta,
verður að einskonar sönnun upp a
farveg Alvaldsins (Tao) í mannssál-
inni. Hann kemur aftur heim í sögu-
lok til að hlaða steinum í túngarðinn,
eftir að hafa verið „sight seeing ]
Utah með þetta óskiljanlega pé í nafn*
sínu og þrúkkar þar við konu um, a
frelsarinn komi aftur í dalinn Jósafah
en ekki í Indipindis með súr í, e,nS
og konan staðhæfir.
Þjóðrekur biskup er tvímælalaust
merkastur maður í þessari bók °S
stelur sögunni hvað eftir annað, þ^í
Steinn fái paradísarheimt í gTfótl
sínu, og þegar Iíiljan fer á mestum
kostum fer hann þá á orðum og athöfn
um Þjóðreks. Og þar sem slær fýrir
blæ hinna raunverulegu [jrenging:l'
sem gerðu mormónsku að dýrlingatrU’