Uppeldi og menntun - 01.01.1998, Síða 20

UPPELDI O G LESTUR
Þau börn sem voru áhugasöm um að lesa tilheyrðu öll fjölskyldum þar sem
ýmist annað eða báðir foreldrarnir notuðu leiðandi aðferðir, í tveimur tilvikum var
annað foreldrið eftirlátssamt. Aðferðirnar sem leiðandi foreldrar notuðu til að
styðja við og efla lestraráhuga barna sinna fólust fyrst og fremst í því að þeir sáu til
þess að börnin hefðu nóg lesefni til að velja úr, sýndu lestri þeirra áhuga og tóku
þátt í ánægju þeirra af honum. Þrátt fyrir að þessir foreldrar hafi reynt að hafa áhrif
á bókmenntasmekk barna sinna sýndu þeir vali þeirra á lesefni virðingu og boð og
bönn gagnvart bókum og lestri tíðkuðust almennt ekki.
Skipandi foreldrar
Foreldrar þriggja af drengjunum sex sem tóku þátt í rannsókninni notuðu skipandi
uppeldisaðferðir. Skipandi foreldrar áttu það sameiginlegt með leiðandi foreldrum
að þeir töldu sig reyna að hafa áhrif á lestrarvenjur barna sinna enda þótt aðferðirn-
ar sem þeir notuðu væru ólíkar. Þessir foreldrar lögðu fyrst og fremst áherslu á að
það væri nauðsynlegt að „stýra krökkunum".
I fyrsta lagi töldu foreldrarnir þörf á því að „stýra" drengjunum í þeim tilgangi
að sjá til þess að þeir læsu. Lestur var gjarnan tengdur við háttatímann og dreng-
irnir sendir í rúmið með þeim orðum að þeir gætu lesið. „Ég skipa honum frekar í
rúmið fyrr í stað þess að horfa á sjónvarp og þá fer hann að lesa", sagði einn af
feðrunum. Þrátt fyrir að hann segðist hafa tekið fram allar þær bækur sem hann
átti sjálfur sem drengur og „vera að láta hann lesa" þá gekk honum illa að fá son
sinn til að sýna áhuga og hann bætti því við að drengurinn læsi bækurnar helst
ekki.
í öðru lagi töldu skipandi foreldrar þörf á að stýra því hvað drengirnir lásu
vegna þess að þeir voru ekki taldir dómbærir á það hvaða lesefni hentaði þeim.
Annars vegar vildu foreldrarnir reyna að sjá til þess að þeir læsu efni sem væri
„þroskandi fyrir þá". Ein af mæðrunum sagði að ef sonur hennar fengi að vera
sjálfráður um hvað hann læsi myndi hann velja sér bækur sem væru léttari en hann
réði við og það myndi leiða til að hann fengi ekki næga þjálfun í lestri. Þess vegna
fór hún stundum á bókasafn með honum „til að velja fyrir hann". Þótt hún segði að
drengurinn væri ekki mjög áhugasamur um að lesa í tómstundum sínum fannst
henni hún hafa haft áhrif á lestrarvenjur hans því hann væri orðinn duglegri við að
lesa þyngri bækur. Hins vegar vildu foreldrarnir koma í veg fyrir að drengirnir
yrðu fyrir skaðlegum áhrifum við að lesa eitthvað sem þeir voru ekki taldir hafa
aldur og þroska til að skilja. Ein af mæðrunum sagðist til dæmis vera andvíg því að
sonur hennar læsi bækur sem fjölluðu um ofbeldi. Það kom fyrir að hann benti á
„spennusögur" sem hann langaði til að lesa: „Þá segi ég að það sé ekki fyrir hann",
sagði hún. Sonur hennar var hins vegar afar ósáttur við að mega ekki velja sér
sjálfur bækur til að lesa og benti á að stundum horfði hann á þætti í sjónvarpi sem
fjölluðu um sams konar efni og honum væri bannað að lesa um. Önnur tegund af
lesefni sem foreldrarnir vildu koma í veg fyrir að drengirnir læsu voru „vafasömu
ritin" en það voru tímarit sem birtu umfjöllun um kynferðismál. Þetta átti meðal
annars við um ritin Mannlíf og Nýtt líf sem gjarnan voru keypt á heimilunum. Ein
mæðranna sagði:
18