Uppeldi og menntun - 01.01.1998, Síða 48

INNTAK SÖGUKENNSLU
Þjóðin var í aðalhlutverki í tveim heimsstyrjöldum og burðast með hrylling nasista-
tímabilsins í sameiginlega minningarsjóðnum. Eftir seinni heimsstyrjöld klofnaði
þjóðin og hafði víglínu kalda stríðsins í landi sínu miðju þar til undrið gerðist,
múrar hrundu og þjóðin sameinaðist aftur - í Evrópu sem er að tengjast á æ fleiri
sviðum.
Það ætti engum að koma á óvart að sögukennsla sé mikilvægt mál í slíku landi
og stjórnmálamenn og rannsóknarsagnfræðingar láti sig hana varða. Umræða um
tilgang hennar, inntak og aðferðir, er á háu stigi og tímarit, sem út kemur um sagn-
fræði og sögukennslu, Geschichte in Wissenschaft und Unterricht, er eitt hið vand-
aðasta sem til er um þessi mál. Hugtakið söguvitund, sem tekið er upp í námskrám
víða um lönd og fjallað verður hér um síðar, á ætt sína og óðul í Þýskalandi. Það
voru nokkrir skilgreinendur söguvitundarinnar í Þýskalandi sem stóðu fyrir við-
fangsmikilli könnun á söguviðhorfi unglinga í Evrópulöndum (Angvik og von
Borries 1997, Gunnar Karlsson 1998).
í Þýskalandi er ekki til námskrá sem gildir um allt landið heldur eru þær settar í
hverju fylki fyrir sig. Þær eru hver með sínu lagi og áherslur mismunandi, aðferðir
og efnisþættir í misjöfnum hlutföllum, þó að greina megi sameiginlegan anda.
í námskrá fyrir sögu í menntaskólum Bæjaralands frá 1992 er nær eingöngu
fjallað um efnisþætti en tæpt á aðferðum í almennum inngangi fyrir allar náms-
greinar. í Nordrhein-Westfalen, norðar í Þýskalandi, er námskrárhöfundum um-
hugað um þankagang, söguvitund og aðferðir. í námskrá frá 1993 eru aðeins til-
greindir fjórir meginefnisflokkar sem fjalla skal um í sögu í hverjum bekk (6.-7.
bekk og 9.-10. bekk). í 10. bekk heita þau: 1) lýðræði og kommúnískt einræði, 2)
yfirráð nasista, 3) deilur austurs og vesturs og 4) trygging friðar. Þemun eru ávallt
„fléttuð saman úr tveim þáttum, sögulega viðfangsefninu og kennslufræðilegu og
gagnrýnu sjónarhorni" segir í námskránni (Kuss 1997:541). I Berlín voru efnisþættir
býsna nákvæmlega sundurliðaðir í námskrá grunnskóla árið 1995. Um Weimar-
lýðveldið á t.d. að læra fjögur ártöl, 16 hugtök og níu mannanöfn (Kuss 1997:545).
Fyrir 6.-10. bekk skólanna í Slésvík-Holtsetalandi er komin sögunámskrá til
tilraunabrúks. Þar er augljóslega reynt að sætta mörg sjónarmið. Akveðið tímabil er
á dagskrá á hverju ári (t.d. fornöld, miðaldir) en innan þeirra eru tilgreind þemu. I
fomaldarefninu heita þau: 1) ummerki (Spuren), 2) maður og náttúra og 3) miðja og
útgeislun (Ausstrahlung). Enn fremur er boðið upp á fjóra inntaksþætti innan forn-
aldar: Sögu byggðar og svæðis, steinöld, Egyptaland og Róm og Rómaveldi. í þriðja
lagi er gert ráð fyrir því að kennarar og nemendur takist á við „langsnið" í lok
hvers árs. Eftir fornaldarkaflann í 6. bekk heitir það „bernska". Þar er gert ráð fyrir
samanburði við nútímann og eigin tilveru út frá „rétti allra manna til að móta lífs-
skilyrði sín". Sögulegri og gagnrýninni hugsun er gert hátt undir höfði í inngangi.
Hér er stefnt hátt en námskránni er engu að síður fundið allt til foráttu í gagnrýni í
Geschichte in Wissenschaft und Unterricht. Fullyrt er að færnis- og aðferðaþáttunum
sé stolið úr námskrá Nordrhein-Westfalen frá 1973 en enga leiðbeiningu sé að finna
um hvernig þessum markmiðum verði náð. Þemu og „langsnið" séu ónákvæm og
samhengislaus en jafnframt of háfleyg og ekki fylgt úr hlaði svo að kennarar ráði
við þau (Kaufmann 1998).
46