Uppeldi og menntun - 01.01.1998, Qupperneq 55

ÞORSTEINN HELGASON
Gunnar viðurkenndi í framhaldinu að umfjöllun hans í grunnskólabókunum væri á
köflum úrelt og ekki í samræmi við nýlegar sagnfræðirannsóknir sem hafi rennt
stoðum undir þá sýn að íslenskir embættismenn og eignamenn hafi ráðið flestu sem
máli skiptir í landinu á dögum erlends konungsvalds (Gunnar Karlsson 1992:76).
En Gunnar lagði upp með annað grundvallarsjónarhorn. Bækur hans heita Sjálf-
stæði íslendinga og fyrsta heftið endar með Gamla sáttmála, þegar þjóðin á að hafa
glatað sjálfstæði sínu. Þessi skilaboð eru ótvíræð.
Ef taka ætti saman hvað hefði ráðið vali Gunnars Karlssonar á inntaki Islands-
sögubóka sinna fyrir grunn- og framhaldsskóla, sem hafa verið hin raunverulega
námskrá í íslandssögu í landinu í 10-15 ár, þá virðist einkum þrennt vera uppi á
teningnum:
1. Þjóðernisleg samfelld stjórnmálasaga sem fylgir meginskipulagi Jónasar
frá Hriflu. Undirtitill grunnskólabókanna er „Islensk stjórnmálasaga''.
Framhaldsskólabækurnar Samband við miðaldir og Uppruni nútímans eru
fjölþættari að efni en engu að síður er þar keppt að því að skrifa sam-
fellda sögu.
2. Tillit til sjónarmiða samfélagsfræðihópsins og fleiri aðila um hugtaka-
nám, heimildarýni og gagnrýna hugsun. Þessa gætir þó í miklu minna
mæli í grunnskólaefninu en í bókunum sem skrifaðar eru fyrir fram-
haldsskóla.
3. Framvinda ritunarinnar án fyrirfram ákveðins efnisvals. Hér er sagan
látin „tala sjálf" en það merkir óhjákvæmilega að persónulegt val höf-
undarins verður sterkur þáttur, þ.e. fræðileg áhugamál hans, þjóðfélags-
legar áherslur o.fl. þó að höfundurinn setji jafnframt ýmsar hömlur á
einkasjónarmið sín.
í ritum Gunnars Karlssonar koma ýmis áhugaverð sjónarmið fram um inntak sögu-
kennslu á Islandi í lok tuttugustu aldar. Hann hefur tekið þennan málaflokk alvar-
lega og aukið veg hans í íslenskri sagnfræði og menntaumræðu.
í LEIT AÐ MÆLIKVÖRÐUM
Inntak sögukennslu er aldrei óháð hugmyndastefnum. Þó að reynt sé að gæta
hlutleysis og þræða meðalveg eru inntaksákvarðanir við hvert fótmál. Tímabil eru
valin og fyrirsagnir settar. „Þjóðveldið" sem inntak felur í sér ákveðinn skilning á
sögu ákveðins tímabils. Þegar sögubók lýkur árið 1262 eru það einnig skilaboð um
þáttaskil. Út frá hvaða sjónarmiði á að ákveða um inntak og hverjir eiga að ráða?
Hægt er að hugsa sér mismunandi aðila sem taka ákvörðun um þetta efni, allt frá
stjórnvöldum til einstakra kennara og nemenda. Á milli þeirra standa t.d. kennslu-
bókahöfundar sem geta haft mikið að segja um inntakið. Ákvörðun um inntak
verður ekki umflúin. Á einhverju stigi er hún tekin. Mælikvarða þarf að setja og
sjónarmið að móta hver sem ákvörðunaraðilinn er.
Algengt deiluefni í sögukennslu er hvort gefa eigi yfirlit eða rauðan þráð í sögu
eða velja einstaka þætti. Þegar talað er um yfirlit er oftast átt við samfelldan tíma-
þráð, að sagan sé rakin um langt tímabil. Nú er það út af fyrir sig engin trygging
53