Uppeldi og menntun - 01.01.1998, Qupperneq 85

SIGRÚN AÐALBJARNARDÓTTIR
LEIFUR GEIR HAFSTEINSSON
TÓBAKSREYKINGAR
REYKVÍSKRA UNGMENNA
Tengsl við uppeldishætti foreldra
og reykingar foreldra og vina
/ rannsókn þessari, sem er með langtímasniði, er tæplega 1300 reykvískum unglingumfylgt
eftirfrá 14 ára til 17 ára aldurs. Spurningarlistar voru lagðir fyrir unglingana þrjú ár í röð
til að kanna reykingar þeirra, uppeldishætti foreldra og reykingar foreldra og vina (642
unglingar svöruðu öllum spurningum um þessa þætti úr spurningarlistunum). Niðurstöð-
ur eru þær að unglingar sem búa við leiðandi uppeldishætti við 14 ára aldur eru ólíklegri til
að reykja en unglingar afskiptalausra, skipandi eða eftirlátra foreldra. í hópi þeirra unglinga
sem ekki reykja 14 ára gamlir voru þeir einnig ólíklegri til að vera byrjaðir að reykja við
17 ára aldur sem töldu foreldra sína leiðandi en þeir sem töldu foreldra sína afskiptalausa
eða skipandi. Unglingar sem töldu foreldra sína viðurkenna þá sem persónur með því að
virða skoðanir þeirra, tilfinningar og athafnir, voru ólíklegri til að reykja en þeir sem töldu
þar skorta á. Þeir unglingar sem reyktu ekki 14 ára en áttuforeldra sem reyktu voru líklegri
til að hafa byrjað að reykja 17 ára en unglingar sem áttu foreldra sem ekki reyktu. Reyk-
ingar 14 ára unglinga tengdust reykingum vina þeirra sterklega. Reykingar vina tengdust
því hins vegar ekki hvort unglingar sem ekki reyktu 14 ára voru byrjaðir að reykja við 17
ára aldur. Niðurstöður benda til að eigi forvarnarstarf að taka mið af fyrirbyggjandi að-
gerðum til lengri tíma sé brýnt að efla skilning foreldra á mikilvægi leiðandi uppeldishátta
og því hve reykingar þeirra sjálfra auka líkur á því að unglingar þeirra byrji að reykja.'
Tóbaksreykingar unglinga hafa aukist verulega á þessum áratug. í yfirlitsritum um
þetta efni kemur m.a. fram að reykingar 12-16 ára grunnskólanema minnkuðu frá
árinu 1974 fram til ársins 1990 en jukust eftir það til ársins 1994 (Þorvarður Örn-
ólfsson 1994, Þórólfur Þórlindsson, Inga Dóra Sigfúsdóttir, Jón Gunnar Bernburg og
Viðar Halldórsson 1998). í Reykjavík höfðu til dæmis daglegar reykingar 15 ára
unglinga aukist úr 12% í 18% og 16 ára unglinga úr 14% í 22%. Þessi staða mála
kemur jafnframt fram í rannsókn með langtímasniði sem fyrri greinarhöfundur stóð
að á árunum 1994-1996 og liggur til grundvallar efni þessarar greinar (Sigrún
Aðalbjarnardóttir, Sigurlína Davíðsdóttir og Eyrún M. Rúnarsdóttir 1997). Niður-
* Tóbaksvamarnefnd veitti Sigrúnu Aðalbjarnardóttur styrk til tölfræðilegrar úrvinnslu gagna sem hér birtast.
Rannsóknaráð íslands (hug- og félagsvísindadeild) og Rannsóknasjóður Háskóla íslands hafa veitt styrki til
rannsóknarinnar á undanförnum árum. Aðstoðarfólki Sigrúnar Aðalbjamardóttur við rannsóknina em þökkuð
vel unnin störf. Skólastjórum og skólameisturum, unglingum sem þátt tóku í rannsókninni, kennurum þeirra
og foreldrum eru einnig færðar bestu þakkir.
Uppeldi og menntun - Tímarit Kennaraháskóla íslands 7. árg. 1998
83