Tímarit lögfræðinga - 01.12.1983, Page 16

að máli, geti því ekki leitað neins skjóls í þeim.
Framansögðu til viðbótar má geta þess, að lengi voru þess engin
dæmi, að mannréttindanefndin eða mannréttindadómstóllinn teldu ríki
hafa gerst brotlegt við 1. gr. 1. samningsviðauka, að frátöldum dómi
frá 13. júní 1979, þar sem dómstóllinn taldi, að brotið hefði verið gegn
1. gr. í tengslum við 14. gr. mannréttindasáttmálans (Yb. 22.410.
Judgm. & Dec. 31). Þar markar því dómur mannréttindadómstólsins frá
23. september 1982 tímamót, og verður sá dómur rakinn hér á eftir
í höfuðdráttum.
3. Dómur Mannréttindadómstóls Evrópu frá 23. september 1982.
1 máli því, sem hér ræðir um (Sporrong og Lönnroth gegn Svíþjóð),
voru málavextir þeir, að kærendur áttu hvor um sig fjölbýlishús (ásamt
lóð) í miðborg Stokkhólms. Hús þessi voru gömul, þar sem þau voru
reist á síðari hluta 19. aldar. Vegna fyrirhugaðra skipulagsbreytinga,
sem aldrei komust þó til framkvæmda, að því er umræddar fasteignir
varðaði, var lagt bann við því að byggt yrði að nýju á því svæði, þar
sem eignirnar voru. Jafnframt var borgarstjórn veitt leyfi til að taka
ofangreindar fasteignir eignarnámi ásamt fleiri eignum. Var þar um
svo nefnt svæðiseignarnám að ræða, en engin skylda hvíldi á borgar-
yfirvöldum til að hrinda eignarnáminu í framkvæmd. Að því er tók
til húseignar Sporrongs, var byggingarbann í gildi í 25 ár og leyfi til
eignarnáms í 23 ár. Þessi tímabil voru 8 og 12 ár, að því er húsin í eigu
Lönnroths varðaði.
Mannréttindadómstóllinn taldi, að um skerðingu á eignarrétti hefði
verið að ræða og að hún hefði verið tilfinnanleg sökum þess, að um
langt skeið hefði verið í gildi bæði heimild til eignarnáms og bann við
byggingum. 1 dóminum er lögð á það áhersla, að eignarnámsleyfið
hefði í raun skert mjög heimildir eigenda til nota og ráðstöfunar um-
ræddra eigna, enda þótt þessar heimildir hefðu ekki verið skertar að lög-
um. Eignarnámsleyfin hefðu og haft í för með sér verulega röskun á
eignarrétti, þar sem þau hefðu lýst því fyrirfram, að eignarnám væri
löglegt, og þau heimiluðu borgarstjórninni að hrinda eignarnámi í
framkvæmd, þegar hún teldi sér henta. Samkvæmt þessu hefði ríkt
öryggisleysi og óvissa um eignarréttinn. Bann við byggingum hefði
og tvímælalaust skert afnotarétt kærenda.
1 dóminum var síðan tekið til athugunar, hvort ofangreindar eignar-
skerðingar fælu í sér brot á ákvæðum 1. gr. 1. samningsviðauka. Þar
lagði dómstóllinn áherslu á, að 1. gr. hefði að geyma þrjár sjálfstæðar
reglur. í fyrsta lagi væri um að ræða almenna meginreglu á þá leið,
218