Tímarit lögfræðinga - 01.12.1983, Side 19

samkvæmt ákvörðun nefndarinnar í janúar 1983, eftir ítarlegan munn-
legan málflutning.
V. VERND EIGNARRÉTTINDA SAMKV. 1. GR.
1. SAMNINGSVIÐAUKA
1. Meginregla fyrri málsl. 1. gr.
Eins og tekið er fram í áðurröktum dómi Mannréttindadómstóls
Evrópu frá 23. september 1982 (Sporrong og Lönnroth), geymir fyrri
málsl. 1. gr. þá almennu méginreglu, að menn skuli fá að njóta eigna
sinna í friði. Hún felur í sér, að við ráðstafanir, sem varða eignar-
réttindi einstaklinga, verði ríkið að taka hæfilegt tillit til eignaréttinda
annars vegar og almannahagsmuna hins vegar. Ef einstaklingi er íþyngt
sérstaklega og óhóflega, er nefnd méginregla brotin. Þetta er nánast
tilbrigði þess meginsjónarmiðs, „principle of proportionality“, að við
takmörkun mannréttinda verði jafnan að gæta hófs í úrræðum saman-
borið við það lögmæta markmið, sem skerðingin þjónar. Þannig segir
í dómi mannréttindadómstólsins í tilefni takmörkunar á tjáningarfrelsi
samkvæmt 10. gr. mannréttindasáttmálans (Handyside. Judgm. &
Dec. 31) :
„This means, amongst other things, that every „formality“, „condi-
tion“, „restriction", or „penalty" imposed in this sphere must be
proportionate to the legitimate aim pursued“.
Framangreind skýringarsjónarmið leiða óhjákvæmilega til þess, að
meta ber á grundvelli aðstæðna hverju sinni, hve hart tiltekinn eignar-
skerðing bitnar á þeim aðila, sem hlut á að máli. Ræður því ekki úr-
slitum, hvort tilteknar ráðstafanir eða reglur séu almennt viðunandi,
heldur hvernig þær koma niður í hverju einstöku tilviki. Er þetta
skýringarviðhorf að sjálfsögðu í bestu samræmi við þá skoðun, að
vernd mannréttinda sé bundin einstaklingunum fyrst og fremst.
I ofangreindum dómi sínum frá 23. september 1982 (Sporrong og
Lönnroth) virðist mannréttindadómstóllinn ganga út frá því, að um-
rædd meginregla upphafsákvæðis 1. gr. sé sjálfstæð regla, er því að-
eins komi til álita, að ekki eigi í hlut eignarskerðingar, sem falli annað
hvort undir síðari málsl. 1. málsgr., feli m.ö.o. í sér eignarsviptingar,
eða 2. málsgr., þ.e. takmörk eignarréttar. Síðastgreind tvenn ákvæði
telja ekki tæmandi skerðingar á eignarréttindum og því má fallast á,
að meginreglan í fyrri málsl. 1. málsgr. sé sjálfstæð í þeim skilningi,
að hún nái til skerðinga, sem hvorki síðari málsl. 1. málsgr. né 2. máls-
gr. taka til.
221