Tímarit lögfræðinga - 01.12.1983, Qupperneq 23

þess. Undirbúningsgögn mannréttindasáttmálans staðfesti og, að við
samningu 1. gr. hafi aðildarríkin ekki haft í hyggju að rýmka svið
nefndra réglna með því að láta þær ná til eigin borgara.
I úrskurði mannréttindanefndarinnar frá 16. desember 1965 (Coll.
of Dec. 18.54) var fjallað urn kæru þýsks fyrirtækis út af tjóni, er
það taldi sig hafa beðið, á meðan á síðari heimsstyrjöldinni stóð og að
henni lokinni af völdum Þýska ríkisins og bandaríska hernámsliðsins.
Samkvæmt almennum lögum frá 1957 um stríðsbætur átti félagið hins
vegar ekki rétt til bóta. Taldi það nefnd lög fara í bága við 1. gr. 1.
samningsviðauka. Kærunni var hafnað og var í rökstuðningi aðallega
vísað til fyrrgreinds úrskurðar í máli Guðmundar Guðmundssonar
gegn Islandi. Til viðbótar var hinsvegar tekið fram, að 1. gr. skyldaði
ríki eigi til þess að greiða þegnum sínum skaðabætur, þegar þeir væru
sviptir eignarréttindum sínum lögum samkvæmt og í opinbera þágu.
Ofangreind afstaða mannréttindanefndarinnar hefur verið gagnrýnd
af mörgum fræðimönnum. Hefur meðal annars verið bent á, að um-
rædd skýring á 1. gr. komi ekki vel heim við grundvallarviðhorf í
mannréttindasáttmálanum, svo sem í 1. gr., er skyldi aðildarríkin til
að láta alla menn innan lögsögu sinnar njóta mannréttinda samkvæmt
sáttmálanum, og í 14. gr., er banni berum orðum mismunun milli
manna á grundvelli þjóðernis. Einnig hefur því verið haldið fram, að
aðgreining milli eignarsviptinga, sbr. 1. málsgr. 1. gr., og skerðingar,
er falli undir 2. málsgr. sömu greinar, hafi því aðeins við einhver skyn-
samleg rök að styðjast, að ákvæði 1. málsgr. tryggi rétthöfum bætur.
Ekki eru miklar líkur á því, að mannréttindanefndin hverfi frá
þeirri skýringu sinni á 1. málsgr. 1. gr., að tilvísun til grundvallar-
reglna þjóðaréttar komi ekki að neinu haldi fyrir ríkisborgara þess
ríkis, sem í hlut á. 1 tiltöluléga nýlegum úrskurði hefur þetta viðhorf
verið áréttað (Úrsk. frá 13. desember 1979. Dec. & Rep. 18.31).
Enda þótt tilvísun 1. málsgr. 1. gr. í grundvallarreglur þjóðaréttar
veiti útlendingum einum vernd, er ekki þar með sagt, að 1. gr. tryggi
ekki bætur við eignarnám og þjóðnýtingu og þá útlendingum jafnt
sem innlendum mönnum. Er full ástæða til að telja, að fyrrnefnd grund-
vallarregla í upphafsákvæði 1. gr. skyldi ríki til greiðslu bóta við
eignarsviptingar af því tagi. Að öðrum kosti væri raskað stórkostlega
umræddu jafnvægi milli verndar eignarréttinda og almannahagsmuna,
og marlcmið eignarnáms getur ekki réttlætt svo stórfellda álögu á ein-
stakling sem eignarnám án bóta væri. I dómi mannréttindadómstóls-
ins frá 23. september 1982 (Sporrong og Lönnroth) er einmitt vikið
að þýðingu bóta við úrlausn þess, hvort eignarskerðing fari í bága
225