Tímarit lögfræðinga - 01.12.1983, Page 40

hætti“ merki fyrst og' fremst, að kosningar megi ekki fara fram undir
neins konar þvingunum, hvað áhrærir val á einum eða fleiri frambjóð-
endum, og í vali sínu eigi kjósandinn ekki að vera undir óeðlilegum
þrýstingi til þess að hann kjósi ákveðinn flokk.
Ennfremur merkir orðið „í kjöri“ (,,choice“) það að tryggja verður
stjórnmálaflokkunum möguleika til þess að kynna frambjóðendur sína
fyrir kosningar.
Því er ekki haldið fram, að núverandi fyrirkomulag við Alþingis-
kosningar á Islandi brjóti í bága við ofangreindar meginreglur.
Þegar túlka á ákvæði 3. gr. I. Viðbótarsamningsins getur nefndin
hvorki litið fram hjá orðalagi ákvæðisins né uppruna. Þriðja grein
I. Viðbótarsamningsins veitir einstaklingsbundinn rétt til þess að kjósa
í þeim kosningum, er grein þessi tryggir. Þetta jafngildir ekki því,
að allir kjósendur eigi að hafa jafnt atkvæðavægi. Það fer eftir kosn-
ingafyrirkomulaginu í hverju ríki, hvort jafnrétti ríkir á þessu sviði
eður ei. 1 3. gr. I. Viðbótarsamningsins er þess vandlega gætt að binda
ekki aðildarríkin við ákveðið kosningafyrirkomulag og ekki er orðinu
„jafnrétti“ bætt við orðin „leynileg atkvæðagreiðsla.“
Misvægi atkvæða á bak við þingmenn úr hinum ýmsu kjördæmum
stafar af brottflutningi fólks úr strjálbýli í þéttbýli. En burtséð frá
þessu, þá er það Ijóst, að íslenzka kosningafyrirkomulagið miðar að
því að tryggja íbúum strjálbýlisins tiltölulega fleiri þingmenn en íbú-
um þéttbýlisins á kostnað atkvæðavægis hinna síðarnefndu.
Eigi er unnt að líta svo á, að þetta brjóti í bága við ákvæði 3. gr.
I. Viðbótarsamningsins, sem mælir ekki fyrir um það, að vægi atkvæða
á bak við hvern þingmann skuli vera jafnt.
Algert jafnvægi atkvæða mundi, hvað Island áhrærir, leiða til þess,
að meiri hluti Alþingis yrði kosinn af tiltölulega litlu landssvæði, þar
sem þéttbýli er mest (Reykjavík og Reykjaneskjördæmi). Á þessari
öld hafa verið gerðar breytingar á íslenzkri kjördæmaskipan og stjórn-
arskrá í þeim tilgangi að draga úr misvægi atkvæða eftir kjördæmum.
Það er rétt að hafa það í huga, að misvægi atkvæða eftir kjördæm-
um getur leitt til misvægis milli stj órnmálaflokka, hvað áhrærir at-
kvæðafjölda á bak við þingmenn frá hinum ýmsu flokkum. Þriðja
grein I. Viðbótarsamningsins skuldbindur hins vegar ekki aðildarríkin
til þess að koma á kosningafyrirkomulagi er tryggi, að þingmanna-
fjöldi hvers flokks sé í réttu hlutfalli við atkvæðafjölda hans.
Ekki verður talið að misvægið, sem kosningafyrirkomulag þetta
skapar, sé á svo háu stigi að það jaðri við geðþóttavald eða misbeit-
ingu. Ekki mismunar það heldur einum flokki á kostnað annars og
242