Tímarit lögfræðinga - 01.10.1999, Page 63

leiðir af lögtöku bótareglunnar sem EFTA-dómstóllinn telur gilda. Engu að
síður varpar dæmið ljósi á álitaefnið og leiðir lflcur að því að innleiðing bóta-
reglunnar bryti í bága við stjómarskrá.
Yrði í dag af lögtöku bótareglunnar, sem EFTA-dómstóllinn telur felast í
EES-samningnum, er ljóst að slík lögtaka veitti stofnunum EES rétt til að setja
reglur sem hefðu bein réttaráhrif að landsrétti enda þótt umræddar reglur gengju
í berhögg við sett lög frá Alþingi. Það er því ljóst að í lögtökunni fælist framsal
löggjafarvalds til stofnana EES. Kæmi því til athugunar hvort þetta framsal
löggjafarvalds sé meira en telja má heimilt. í því samhengi ber fyrst að telja að
með lögfestingu takmarkaði löggjafinn vald sitt til að ráða mikilvægum lög-
gjafarmálefnum til lykta enda kæmu þau til umfjöllunar löggjafans „eftir á“ en
ekki „fyrirfram“. Þá yrði að líta til þess að slík lögtaka væri ótímabundin og
varðaði umfangsmikil löggjafarsvið sem skipta þorra almennings verulegu máli
í daglegu lífi.27 Það skal tekið fram að það getur skipt máli fyrir niðurstöðu um
heimild til valdframsals hvort sá sem tekur við löggjafarvaldinu situr innan-
lands eða situr erlendis á grundvelli alþjóðasamninga sem ísland á aðild að. Þá
má leiða að því líkur að rýmri heimildir séu til framsals löggjafarvalds til inn-
lendra framkvæmdavaldshafa í ljósi þess að ráðherra er skipaður af forseta og
ber þingræðisábyrgð gagnvart Alþingi og kjömum fulltrúum þjóðarinnar. Sé
um erlendan aðila að ræða væri engri slíkri ábyrgð fyrir að fara og er því var-
hugaverðara að játa heimild til framsals út fyrir landsteinana. í þessu samhengi
er vert að hafa í huga að EES-samningurinn felur alls ekki í sér stjórnskipulag
sem getur talist lýðræðislegt og áhrif almennings hér á val fulltrúa æðstu stofn-
ana EES eru engin. Á hinn bóginn má velta fyrir sér hvort þau rök geti haft
einhverja þýðingu að samstarf þjóða á síðari tímum hefur e.t.v. aukið mjög þörf
fyrir slíkt framsal löggjafarvalds. Þó verður að telja líkur gegn því að þau rök
vegi þungt, enda gengið út frá tilteknum afskiptum almennings af meðferð
þjóðfélagsmála í stjórnarskránni, en þar er ekki gengið út frá neinum auknum
heimildum til framsals vegna alþjóðasamstarfs.
Með því að lögfesta bótareglu þá sem hér er til umfjöllunar færi löggjafinn
því að líkindum út fyrir heimildir til að framselja vald sitt. Við þessar aðstæður
hljóta dómstólar hér á landi að vemda fullveldið og það lýðræðislega stjórn-
skipulag sem 2. gr. stjómarskrárinnar mælir fyrir um. Er eðlilegt að leggja það
í hendur stjórnarskrárgjafans að meta hvort ástæða sé til þess að taka upp þær
skuldbindingar sem EFTA-dómstóllinn telur felast í samningnum um EES.
í grein sinni í 2. tbl. Tímarits lögfræðinga í ár gerir Óttar Pálsson hdl. það að
umtalsefni að með bótareglunni sé svigrúm löggjafans til lagasetningar eða af-
náms tiltekinna reglna úr löggjöf í raun (de facto) takmarkað af öðru en
stjómarskrá. Megi því halda fram að höggvið sé nærri 2. gr. stjómarskrárinnar.
27 Minnt skal á að EES-samningurinn tekur t.d. til skipulags skattamála, fjármálamarkaðar,
vinnumarkaðar, vörumarkaðar, þjónustustarfsemi, fiutningastarfsemi, tollamála, samkeppnismála,
neytendavemdar, umhverfismála, hagskýrslugerðar, félagsmála, efnahags- og peningamála, land-
búnaðar og sjávarútvegs.
215