Tímarit lögfræðinga - 01.12.1999, Side 13

séu í einhverjum fílabeinsturni. Þeir virðast gera lítinn greinarmun á störfum
dómsvaldsins og framkvæmdavaldsins.
I norskri rannsókn frá nóvember 1996 var leitast við að fá fram afstöðu,
reynslu og væntingar fjölmiðlamanna til Hæstaréttar Noregs. Þar var rætt við
nokkra fjölmiðlamenn, sem virtust valdir úr hópi venjulegra fréttamanna þeirra
fjölmiðla sem taka verður alvarlega. Samkvæmt rannsókninni virðast þeir bera
mikla virðingu fyrir stofnuninni og mikilvægi þeirra málefna sem hún á að
leysa. Þeir virðast hafa skilning á því að samskipti fjölmiðla og dómstólanna
verða að vera á þann hátt að ekki dragi úr trausti almennings á dómstólunum.
Þeir sýna skilning á sérstöðu dómstólanna meðal valdhafa ríkisins. Þeir hafa þá
tilfinningu að Hæstiréttur Noregs sé fjarlæg stofnun sem verði að reikna með
því að lenda í framtíðinni meira en hingað til í kastljósi fjölmiðlanna. Ég hef
ekki rekist á sambærilega könnun frá hinum Norðurlöndunum, en lrklega má
gera ráð fyrir að nokkuð ámóta niðurstaða yrði úr könnunum þar. Fjarlægð milli
dómstóla og fjölmiðla getur þó verið minni á Islandi en í hinum ríkjunum vegna
fámennis þjóðarinnar. Margir fjölmiðlamenn á Islandi þekkja einhvern dómara
og hafa einhver samskipti við hann.
4. ÞARF AÐ BREGÐAST VIÐ AUKNUM SKRIFUM FJÖLMIÐUA
UM DÓMSMÁL?
Það hlýtur að vera hlutverk dómsmálastjórnarinnar (dómsmálaráðuneytis
eða dómstólaráðs) og einstakra dómara að varðveita ímynd dómstólanna. Beri
almenningur ekki traust til þessara stofnana og úrlausna þeirra koma þeir
þjóðfélaginu líkast til að takmörkuðu gagni og gegna tæpast hlutverki sínu sem
endanlegt úrskurðarvald. Sátt ríkir þá ekki um niðurstöður þeirra, reynt er að
komast hjá að hlýða þeim og tilraunir eru gerðar til að hnekkja þeim með öllu
móti.
Þinghöld dómstóla eru háð fyrir opnum tjöldum, auðvelt er oftast að nálgast
þau skjöl er leggja grundvöll að málsókn, ákæruskjal opinbers máls og stefnu
og greinargerðir einkamáls og dómar birtast í dómasöfnum, tímaritum, CD-rom
geisladiskum og á Netinu. Þeir sem vilja kynna sér starfsemi dómstóla eiga því
ýmissa kosta völ. Það getur hins vegar kostað tíma og fyrirhöfn sem hinn al-
menni borgari leggur oftast ekki í. Það vill því verða fjölmiðlanna, á þessu sviði
sem öðrum, að afla og veita straumi upplýsinga um þjóðfélagið. Margir þeirra
telja það líka eitt sitt helsta hlutverk þótt aðrir leggi höfuðáherslu á að berjast
fyrir ákveðnum málstað eða að leggja mönnum til afþreyingu. Það skiptir því
máli hvort og hvemig fjölmiðlarnir segja frá niðurstöðum dómstólanna og
hvaða mynd þeir gefa af þeim, a.m.k. þeir fjölmiðlar sem teknir eru alvarlega.
ímynd dómstólanna ræðst þó ekki eingöngu af þeirri mynd sem fjölmiðlamir
gefa, heldur einnig af störfum dómara og lögmanna. Þegar litið er til þess
hvemig viðhalda og bæta á ímynd dómstólanna má því ekki einblína um of á
þátt fjölntiðla heldur skoða hvað dómarar geta gert, bæði einir sér og í
samvinnu við lögmenn. Lögmennirnir verða, svo sem flestir þeirra gera, að
293