Tímarit lögfræðinga - 01.12.1999, Page 15

í störfum. Með sýnilegri hlutlægni á ég við það, að ekki sé nægilegt að innan
dómstóls ríki vissa um hæfi dómara til meðferðar máls, heldur einnig að ekki
verði með sanngjörnum hætti bomar á það brigður af utanaðkomandi aðilum.
Hlutlægnin á að vera sýnileg. Umræðan mun vera nokkuð lík á hinum Norður-
löndunum. Settar eru fram tillögur um að skilja dómsmálastjómina sem mest
frá framkvæmdavaldinu, settar eru á fót umsagnamefndir uni laus dómara-
embætti og aganefndir innan dómsmálastjórnarinnar, sem bregðast eiga við sé
kvartað undan framkomu og störfum einstakra dómara. Þá eru settar fram til-
lögur að reglum sem létta eiga almenningi og fjölmiðlum aðgang að dómstólum
og auðvelda þeim síðamefndu að segja rétt og greinilega frá gangi dómsmála.
Framangreindar tilraunir til að styrkja ímynd dómstólanna koma hins vegar
að litlu gagni ef starfsfólk þeirra hefur neikvæða afstöðu til fjölmiðla og ef það
er ekki gert að hluta af starfsumhverfi þess að liðsinna fjölmiðlafólki við frétta-
öflun. Þá þarf að haga starfseminni á þann veg að sem auðveldast sé að kynna
sér meðferð mála og niðurstöður þeirra. Ekki þarf alltaf lagabreytingar til þess
að bæta þar um heldur breytt og bætt starfsumhverfi. Hæstiréttur Islands hefur
frá 1993 kveðið upp dóma sína vikulega í fyrir fram boðuðu þinghaldi og hefur
þá tilbúin endurrit þeirra dóma sem tilkynnt hefur verið um að séu til uppsögu.
Aðstoðarmenn dómara hafa fyrr um daginn svarað fyrirspumum þeirra frétta-
manna, sem áhuga hafa, um það hvaða mál þetta séu, hvar héraðsdómana sé að
finna og jafnvel bent á hvað sé athygliverðast. Strax eftir uppkvaðningu eru
dómamir svo birtir á heimasíðu Hæstaréttar. Þessu hefur verið vel tekið af lög-
mönnum og fjölmiðlamönnum þeim sem reifa dómsúrlausnir fyrir stærstu fjöl-
miðlana. Þótt dómarar tjái sig ekki um niðurstöðu dómsmála er ekkert því til
fyrirstöðu að aðrir starfsmenn dómstóla aðstoði fjölmiðla við að fá sem besta
og skýrasta mynd af niðurstöðu dómsmáls. Þessi aðferð, sem hér hefur verið
lýst, hefur smám saman bætt frásagnir af einstökum úrlausnum, en auðvitað má
laga þessa tilhögun. Þá verða dómstólar að hafa ákveðna stefnu varðandi
myndatökur í þinghöldum. Sjálfsagt er að koma til móts við fjölmiðla um mynd-
efni en það má ekki gerast á kostnað þeirrar reglu sem halda verður uppi í þing-
höldum. í Hæstarétti íslands hefur verið leyft að taka myndir og taka upp sjón-
varpsefni í upphafi þinghalds, en eftir það hefur slíkt ekki verið heimilað á þeim
grunni að það myndi hafa truflandi áhrif á störf dómstólsins. Héraðsdómstólar
á íslandi munu framfylgja svipaðri reglu. Hefur þetta ekki valdið ágreiningi við
fjölntiðla. Erfiðara hefur reynst að móta reglur um myndatökur og upptöku
sjónvarpsefnis í dómhúsum utan þingsala. Hafa einhverjir árekstar orðið um
þetta án þess að það hafi verið gert að réttarágreiningi.
Þótt viðhorf einstakra fjölmiðlamanna geti batnað við aðgerðir sem bæta
starfsaðstöðu þeirra, virðist það ekki nægjanlegt. Þeir fréttamenn sem í dagleg-
um störfum sínum hafa samskipti við dómstólana virðast ekki ráða umfjöllun
fjölmiðla um dómstóla og dómsmál nema takmarkað. Það þarf því einnig að
verða í verkahring einhvers innan dómstóls eða dómsmálastjómarinnar að hafa
frumkvæði að því að kynna málefni dómstóla og svara þeint ádeilum sem þörf
295