Tímarit lögfræðinga - 01.12.1999, Side 27

þeirri skýru forsendu að markmið starfsemi hafi verið ófjárhagsleg. Kröfur til
aðbúnaðar eru örugglega meiri eftir því sem þátttakendur í starfsemi eru yngri.
2.2.22.2 Eftirlits- og umönnunarskylda
Eins og framar var lýst gerir íslensk löggjöf ráð fyrir að sérstök skylda hvíli
á umsjónarmönnum bama um að gæta þess að þeim séu búnar viðunandi að-
stæður í samræmi við aldur og þroska og þeim séu veittar nauðsynlegar leið-
beiningar til þess að forða þeim frá slysum. Böm eiga einatt erfitt með að gera
sér grein fyrir afleiðingum gerða sinna og þeim hættum sem að þeim kunna að
steðja. Þau gera sér oft ekki grein fyrir því að ýmislegt sem þau hafast að í leik
við önnur böm geti haft í för með sér hættur fyrir þau sjálf og aðra. Jafnvel þó
þau kunni í sjálfu sér að skynja hætturnar hættir þeim til að gleyma þeim í hita
leiks. Með hliðsjón af þessu er sú skylda lögð á foreldra að hafa eftirlit með
bömum sínum og veita þeim leiðbeiningar í því skyni að fyrirbyggja að bömin
sjálf verði fyrir tjóni en einnig að þau valdi öðrum tjóni.4 Sambærileg skylda
hvflir á þeim sem taka að sér að gæta barna fyrir foreldra, svo sem starfs-
mönnum sumarbúða, skátaforingjum, starfsmönnum bamaheimila og öðrum
sem fara tímabundið með urnsjá barna.5 Nú er það ljóst að verði bam fyrir tjóni
eða valdi barn öðrum tjóni skapast ekki skilyrðislaus bótaskylda. Sýna þarf
fram á að sá, sem hafði umönnun bams með höndum, hafi vanrækt umsjón-
arskyldu sína. Háttsemi hans þarf að hafa verið lakari en krefjast mátti af
honum miðað við aðstæður. Af þessu verður ráðið að það getur haft verulega
þýðingu fyrir þá sem standa fyrir æskulýðsstarfsemi hvað talið verður felast í
þessari umsjónarskyldu gagnvart börnum.
Sé litið til dómaframkvæmdar verður í fyrsta lagi ráðið að strangar kröfur eru
gerðar til vinnuveitenda sem hafa böm til að sinna tilteknum störfum. Má hér
vísa til H 1965 296 og H 1968 951. í þessum dómum var fjallað um slys sem
13 og 15 ára unglingar urðu fyrir við störf með vélar. f báðum tilfellum var
eftirlit með þeint talið ófullnægjandi, þrátt fyrir að þeir væru taldir hafa haft
nokkra reynslu af vinnu við vélarnar.
Af dómaframkvæmd verður ennfremur ráðið að nokkuð strangar kröfur séu
gerðar til eftirlits með starfsemi barna og unglinga í hefðbundnu skólastarfi,
sbr. H 1992 312. Þar hafði smíðakennari vikið sér nokkra metra frá vélhefli sem
var í gangi. Fimmtán ára gamall nemandi fiktaði í vélinni í sömu mund og slas-
aðist. Nemendum höfðu verið bönnuð öll not trésmíðavélanna og lá fyrir að
nemandanum sem slasaðist hafði verið kunnugt um bannið. í dómi Hæstaréttar
segir m.a. að kosta beri kapps um að ítrasta öryggis sé gætt í skólum til verndar
nemendum gegn slysahættu. Sérstaklega rík sé nauðsyn þess, að allar tiltækar
varúðarráðstafanir séu gerðar þegar hættulegum vélum sé komið fyrir í
kennsluhúsnæði, þar sem nemendum sé ætlað að eiga leið um og þær séu í
4 Verner: Ansvar for tilsyn med andre. Kaupmannahöfn, 1979, bls. 19-20.
5 Von Eyben, Nprgaard og Vagner: Lærebog i erstatningsret. Kaupmannahöfn, 1995, bls. 96.
307