Tímarit lögfræðinga - 01.12.1999, Side 54

Af þessum dómi má álykta að hvers kyns ágreiningur í félagsskap sem bygg-
ist á félagssamningi falli undir 1. tölul. 5. gr.
Mál 9/87 Arcado gegn Haviland [1988] ECR 1539. Málið varðaði tvær kröfur,
annars vegar kröfu um greiðslu á þóknun samkvæmt umboðssamningi og hins vegar
kröfu um skaðabætur vegna skyndilegrar og ólögmætrar riftunar á samningnum.
Evrópudómstóllinn komst að þeirri niðurstöðu að báðar kröfurnar vörðuðu samninga
og féllu innan 1. tölul. 5. gr. Krafan um þóknun væri augljóslega mál sem varðaði
samning. Krafan um skaðabætur vegna ólögmætrar riftunar var vandmeðfamari, en
varnaraðilar héldu því fram að hún væri skaðabótakrafa utan samninga. Evrópudóm-
stóllinn féllst ekki á þetta sjónarmið. Þessi krafa væri einnig „mál sem varðaði samn-
inga“ og byggðist á því að samningskyldur voru vanefndar, þar sem ekki var veittur
hæfilegur uppsagnarfrestur. Þessari niðurstöðu til stuðnings leit dómstóllinn á Róm-
arsamning um lagaskilareglur í samningarétti, en samkvæmt honum er ótvírætt litið
svo á að kröfur sem þessar varði í eðli sínu samninga.
Skaðsemisábyrgð er hefðbundið tilvik um mörk skaðabótaréttar innan og
utan samninga. Er því álitaefni hvort mál um skaðsemisábyrgð falli undir
efndavarnarþing samkvæmt 1. tölul. 5. gr. eða brotavamarþing samkvæmt 3.
tölul. 5. gr. Reglur um það hvort mál á hendur framleiðanda vöru sem veldur
tjóni telst vera innan samninga eða utan eru breytilegar frá einu samningsríki til
annars. Evrópudómstóllinn hefur einu sinni þurft að taka afstöðu til máls vegna
skaðsemisábyrgðar.63 Niðurstaða þess máls var sú að ekki væri heimilt að beita
efndavarnarþingi í máli sem kaupandi höfðaði á hendur framleiðanda sem var
ekki seljandi. Rökin voru þau að ekki væri samningssamband milli kaupandans
og framleiðandans.
Spyrja má hver yrði niðurstaðan væri mál höfðað beint á hendur kaupanda.
Framangreindur dómur svarar því ekki hvort slíkt tilvik félli innan eða utan
samninga. Sumir fræðimenn hafa orðað þann skýringarkost að í slíkum tilvik-
um sé hægt að byggja varnarþing á 1. mgr. 5. gr.64 Aðrir hafa haldið því fram
að réttarpólitískt sé hagkvæmast að fella öll mál um skaðsemisábyrgð undir
brotavamarþing samkvæmt 3. tölul. 5. gr. eins og um skaðabótaábyrgð utan
samninga væri að ræða. Rökin séu m.a. þau að það sé yfirleitt tilviljun háð hver
verður fyrir tjóni af völdum hlutar sem hefur skaðlega eiginleika, t.d. kann
gestur á heimili kaupanda að verða fyrir tjóninu en ekki kaupandinn sjálfur.65
3.3.2.3 Ágreiningur um tilvist samnings
Beita má reglunni um efndavarnarþing, enda þótt ágreiningur sé um tilvist
eða gildi samningsins sem krafa stefnanda byggist á. Þessi niðurstaða kemur
skýrlega fram í Effer málinu.
63 Sjá mál C-26/1991 Jakob Handte gegn TMCS [1992] ECR 1-3967.
64 Sjá t.d. Stein Rognlien: Luganokonvensjonen, bls. 143.
65 Sjá t.d. Kjetilbjörn Hertz: Jurisdiction in Contract and Tort under the Brussels Convention,
bls. 82.
334