Tímarit lögfræðinga - 01.12.1999, Side 84

ekki ógildur á grundvelli viljaskorts. Á þessu álitaefni er ekki tekið í 17. gr. en
fræðimenn hafa þó almennt talið að beita verði þeim lögum, sem lagaskilaregl-
ur við dómstólinn í dómsríkinu benda á, þegar metið er hvort varnarþingssamn-
ingur sé gildur.193
3.6.5 Réttaráhrif samnings um varnarþing
Réttaráhrif gilds varnarþingssamnings eru að meginstefnu þau að dómstóll
sá sem varnarþingssamningur vísar til hefur einn dómsvald í málinu. Hann felur
því bæði í sérprorogation og derogation. Afleiðingin verður þá sú að dómsvald
annarra dómstóla er útilokað. Undantekning frá þessari reglu er í 4. tölul. 17.
gr. sem áður hefur verið minnst á, en þar kemur fram að hafi varnarþingssamn-
ingur einungis verið gerður í þágu annars aðilans heldur hann rétti sínum til
málshöfðunar fyrir öðrum dómstólum sem hafa einnig dómsvald. Mat á því
hvort varnarþingssamningur hefur einungis verið gerður til hagsbóta fyrir ann-
an aðilann byggist á túlkun hverju sinni.
Evrópudómstóllinn hefur slegið því föstu að varnarþingssamningur teljist
ekki hafa verið gerður til hagsbóta fyrir annan aðilann eingöngu vegna þess að
aðilarnir hafa samið um að dómsvaldið skuli vera hjá tilteknum dómstóli eða
dómstólum í samningsríki þar sem sá aðili á heimili.194
3.6.6 Undantekningar frá samningsfrelsi
Undantekningar eru frá frelsinu til að gera samninga um varnarþing og eru
þær tæmandi taldar. í fyrsta lagi segir í 3. tölul. 17. gr. að samningar um varn-
arþing eða slík ákvæði í skjali, sem stofnar fjárvörslusjóð, hafi ekki gildi ef þau
fara gegn ákvæðum 1. eða 15. gr. eða ef þau útiloka dómsvald þeirra dómstóla
sem einir skuli hafa það samkvæmt 16. gr.
í öðru lagi kemur fram í 5. tölul. 17. gr. að í málum um vinnusamninga ein-
stakra manna liafi samkomulag um varnarþing einungis gildi ef það var gert
eftir að ágreiningur er risinn.195 Það verður því ekki samið um varnarþing áður
en til ágreinings kemur. Rök þessarar reglu eru hin sömu og gilda af tilliti til
neytenda og vátryggingartaka, að vernda þann aðila samningssambands sem
hefur veikari samningsstöðu.
í þriðja lagi má nefna að undantekningar frá frelsi aðila til að semja um varn-
arþing má leiða af sérstökum sáttmálum á sviði flutningaréttar, en slíkir samn-
ingar hafa forgang samkvæmt 57. gr. Lúganósamningsins.
193 Sjá t.d. Torben Svenné Schmidt: Intemational formueret. bls. 93.
194 Sjá mál 22/85 Anterist gegn Crédit Lyonnais [1986] ECR 1951. Enn fremur kom fram að sam-
kvæmt skilningi dómstólsins skulu ákvæði sem tilgreina skýlaust þann aðila sem samið er til hags-
bóta fyrir og ákvæði, sem enda þótt þau tilgreini fyrir hvaða dómstól hvor aðila á að stefna hinum
veita öðrum aðilanum meira valfrelsi um vamarþing, teljast vera ákvæði sem samkvæmt hljóðan
sinni aðeins er samið um til hagsbóta fyrir annan aðilann
195 Sjá nánar Jenard og Möller: OJ 1990 C 189, bls. 77.
364