Tímarit lögfræðinga - 01.04.2003, Qupperneq 51

Fríverslunarsamtök Evrópu, EFTA, voru annars konar samtök en Efnahags-
bandalag Evrópu. Þau voru stofnuð árið 1959 af þeim ríkjum sem fýsti ekki að
taka þátt í samruna þeim sem Efnahagsbandalagið stefndi að enda var ekki gert
ráð fyrir yfirþjóðlegu valdi í uppbyggingu samtakanna. Verkefni þeirra var líka
mun smærra í sniðum, þ.e. eingöngu fríverslun með afnámi tolla og viðskipta-
hindrana í viðskiptum meðal ríkjanna, en hvorki sameiginlegur ytri tollur gagn-
vart þriðju ríkjum (tollabandalag) né sameiginlegur innri markaður með tilheyr-
andi afnámi viðskiptahindrana einnig með framleiðsluþætti en ekki iðnaðarvörur
eingöngu. Samningur Islands um aðild að EFTA tók gildi 1. mars 1970. Þá voru
í EFTA, auk íslands, Austurríki, Danmörk, Noregur, Portúgal, Svíþjóð, Sviss,
Bretland og Finnland. Réttum þremur ámm síðar tók gildi tvíhliða samningur
Islands við EBE, en þá höfðu Danir og Bretar gerst aðilar að EBE og gengið úr
EFTA. Fól samningurinn í sér gagnkvæmt afnám tolla af iðnaðarvörum.
Samningaviðræður hófust 18. júní 1990 og var markmið þeirra að stækka
innri markað EB þannig að hann næði einnig til EFTA-ríkjanna. I viðræðunum
lagði EB áherslu á að samvinna yrði að byggjast á því að EFTA-ríkin viður-
kenndu bein réttaráhrif evrópuréttarreglna. EFTA-ríkin gengu hins vegar út frá
því að samningurinn yrði þjóðréttarlegur samningur sem að dómi þeirra EFTA-
ríkja sem byggðu á tvíeðli nægði sem vöm gegn beinum réttaráhrifum. Þannig
skilgreindu Norðmenn og íslendingar þær þrjár samningsforsendur að (1) ekki
þyrfti að breyta stjómarskránni, að (2) samningurinn myndi ekki fela í sér neitt
framsal lagasetningarvalds til stofnana tengduin hinu nýja samstarfi og að (3)
samningurinn krefðist ekki breytinga á aðferðum við ákvarðanatöku innan-
lands.71' Samningaviðræðumar urðu í tveimur þáttum. Þeim fyrri lauk þegar
Evrópudómstóllinn gaf út álit þess efnis að samningur sem þá hafði náðst bryti
í bága við réttarkerfi EB. í þeim samningi var gert ráð fyrir stofnun sam-
eiginlegs dómstóls og réð það mestu um afstöðu Evrópudómstólsins en hann
taldi ekki heldur nóg að gert til að tryggja einsleitni.7" Aftur var tekið til við
samninga og lauk hinni síðari lotu 14. febrúar 1992. Evrópudómstóllinn gaf
aftur út álit og nú taldi hann úr bætt á fullnægjandi hátt.8“ Því hefur verið haldið
fram að með álitunum hafi Evrópudómstóllinn lagt grunn að „stjórnskipulegri“
valdbæmi og reglum sínum um samninga við önnur ríki. A hinn bóginn hafi
hlutur Evrópudómstólsins í þróun EES-samningins sýnt valdaleysi EFTA-
ríkjanna sem í raun urðu áhorfendur að ákvörðun annarra.M
77 Frumvarp um Evrópska efnahagssvæðið, bls. 67.
78 Álit 1/91 ECR 1-6079. í álitinu er mikil áhersla lögð á að EES-samningurinn hafi einungis
fríverslun og samkeppnisreglur að markmiði en samkvæmt Rómarsáttmálanum sé það aðeins leið
að æðra markmiði. Þá sé EES-samningurinn þjóðréttarsamningur sem ekki feli í sér framsal á
fullveldi.
79 Álit 1/92 ECRI 1-2821.
80 Barbara Brandtner: „The Drarna of the EEA, Comments on Opinions 1/91 and 1/92“. The
European Joumal of Intemational Law. 1992, vol. 3, bls. 328.
81 Davíð Þór Björgvinsson: „Tengsl EES-réttar og landsréttar". Úlfljótur. 1. tbl. 1995, bls. 165.
45