Tímarit lögfræðinga - 01.04.2003, Blaðsíða 69

ina í kjallaranum" - að vísu í óvenjulega sólríkum og fallegum kjallara, sem
vert getur verið að heimsækja öðru hverju þegar hlé verður á vopnabraki suður
þar! Þó vilja þeir ógjarna sleppa ítökum sínum í þessum neðri byggðum hvemig
svo sem árar. Almenna virðingu Evrópumanna og Norður-Ameríkumanna í
garð íbúa Suður-Ameríku hefur löngum skort og jafnframt skilning á raunveru-
legum högum þeirra og framtíðarhorfum.
Mörgum okkar er þó fullkunnugt að um er að ræða menningarþjóðir á sinn
hátt, þótt með eitthvað öðrum blæ sé en við eigum að venjast á okkar heima-
slóðum, og að mikil gerjun er í andlegu lífi meðal þessara þjóða. Einstaka sinn-
um er umheimurinn minntur á þetta þegar afburðalistamenn eða sambærilegir
afreksmenn frá þessum heimshluta eru sæmdir hinum æðstu viðurkenningum á
heimsvísu, halda t.d. til Stokkhólms til þess að taka við Nóbelsverðlaunum í
bókmenntum úr hendi Svíakonungs - og þá er eins og við hrökkvum við eitt
andartak og hugsum okkur lítillega um: Þetta er ekki alveg í samræmi við
fréttamyndirnar í sjónvarpinu af götuóeirðum, hryðjuverkum, valdatöku her-
foringja o.fl., sem almennt er haldið að okkur. Fréttaþulirnir hafa sem sé ekki
sagt alla söguna.
Sannleikurinn er sá að þrátt fyrir ótrúlegan ójöfnuð manna á milli í efnalegu
tilliti og óáran í stjómarfari (a.m.k. ef beitt er mælikvarða þjóða sem stæra sig
af grónu lýðræðisstjórnarfari), búa þjóðir Suður-Ameríku við mikinn mannauð
jafnt sem stórkostlegar náttúruauðlindir enda þótt hvorugt hafi komið að notum
til þessa nema í mjög takmörkuðum mæli. Fátækt og menntunarleysi stórra
hópa þjóðfélagsþegnanna hamlar því vitanlega að gáfur þeirra, listhneigð og
sköpunarmáttur fái að njóta sín, enda þótt aðrir og betur settari landar þeirri búi
hins vegar við hámenningu og taki þátt í að skapa hana og nýting náttúru-
auðlindanna hefur, oftar en ekki, borið einhver undarleg ólánsmerki sem skilið
hafa eftir sig djúp spor er treglega gengur að afmá. Fjárfestum í þessum ríkjum,
jafnt innlendum sem erlendum, hefur löngum fundist sem sætu þeir á púður-
tunnu - og hefur það skiljanlega ekki ýtt undir starfsemi þeirra. Otraust
stjórnarfar hefur dregið úr kjarki manna til að nýta þau tækifæri til atvinnu-
uppbyggingar og framkvæmda sem löndin geta boðið upp á, og allur almenn-
ingur geldur þess. Ýmsir hafa þó rakað að sér auði, a.m.k. tímabundið og með
mismunandi aðferðum og ekki öllum stásslegum, en kúfurinn af því ríkidæmi,
sem á annað borð verður flutt úr stað, hefur lent á bankareikningum (stundum
leynilegum) eða í bankahvelfingum í öðrum og kyrrlátari heimshlutum og ekki
orðið til mikils gagns í þeim löndum þar sem fjárins var aflað.
Vitanlega er þó ekki með réttu hægt að setja fullkomið samasemmerki milli
allra Suður-Ameríkuríkjanna í þeim efnum sem hér hefur verið drepið á. Auð-
vitað gætir sérstakra þjóðareinkenna í hverju ríki um sig, í þessa áttina og hina,
þótt margt sé hins vegar afar líkt þegar skyggnst er undir yfirborðið í sögu
þessara þjóða. Ef til vill á sú mynd sem hér var lýst - þótt í mýflugumynd væri
- hvergi betur við en í Brasilíu, þessu langstærsta og fjölmennasta ríki
63