Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1918, Blaðsíða 38

38
Sondergeíuhle, noch das klare Bewusstsein seiner veran-
lassenden Ursachen gestattet«.
Af þessu sjest, að Þjóðverjar tala um það, sem þeir nefna
Stimmung, svo sem vjer mundum tala um skap. Því með
»skapi« eigum vjer einmitt líka við — »það heildarástand
skaplyndis vors, sem heflr á sjer einhvern sjerstakan blæ, en
er þó (venjulegast) þannig farið, að engar sjerstakar tilfinn-
ingar koma þar í ijós, enda gerum vjer oss ekki ljósa grein
fyrir orsökum þess«.
En i hvaða merkingu viðhafa Danir þá orðið Stemning?
Alfr. Lehmann skýrgreinir það á þessa leið: — »Mange
af de Tilstande, der sædvanlig af Psykologer betegnes som
Affekter, kunde lige saa godt betegnes som Stemninger; en
skarp Grænse kan her ikke drages. Det er saaledes velbekendt,
at en hurtigt opblussende Alfekt vel undertiden kan tabe sig
forholdsvis hurtigt, men som oftest vil den dog efterlade en
Donning, en Stemning, under hvilken Individet viser alle
Affektens væsentligste Symptomer, kun mindre voldsomme.
Hvor horer saa Alfekten op og hvor begynder Stemningen?
— Og en Stemning kan, hvad enten den er fremkaldt ved
successive Paavirkninger eller den bestaar som Efterdönning
af en oprindelig Affekt, igen blive Basis for nye, voldsomme
Udbrud af Sindsbevægelsen, naar Stemningen er given; kun
kræves der et ringe tilfældigt Stod til at forstærke, potensere
Tilstanden til Aftekt«. Og nokkru siðar á sömu blaðsiðu
bætir hann við: »Ved Ajfekt forstaar vi den voldsomme, men
hurtigt forlöbende; ved Stemning den svagere, men mere
langvarige Tilstandw.1)
Það er sýnilegt á þessum orðum, að Danir nota orð þetta
í nokkuð annari merkingu en Þjóðverjar; ekki svo mjög um
það, sem vjer mundum nefna »skap«, sem um það, er jeg
hefi leyft mjer að nefna geðhrif i mótsetningu við geðs-
hræring. Geðhrifin eru veikari og óákveðnari en geðshrær-
ingin og lýsa sjer oft bæði í aðdragandanum að henni og
eftirköstunum á eftir henni; geðshræringin er aftur á móti
bæði sneggri og magnaðri. Jeg h}rgg, að þessi málvenja fari
sönnu næst og að rétlast sje að nefna það geðhrif, sem
Danir nefna Slemning, en það g e ð s h r æ r i n g u, sem þeir
nefna Affekt.
1) Alfr. Lehmaiux: Hovedlovene for det menneskelige Folelsesliv,
Kbh. 1892, p. 46 o. s.