Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1918, Blaðsíða 67

67
Ánægja sú eða gaman, er maður hefir ai’ leiknum, reynir
að forðast alt það, er kann að vekja reiði, hræðslu eða ó-
beit leikfjelagans á leiknum og heldur því öllum hrekkjum
og yfirgangstilhneigingum innan sæmilegra takmarka.
IJað er þetta, sem Englendingar nefna rjettan, »hrekk-
lausan Ieik« (/air plaij). —
Gamanið og gleðin eru þá að þessu leyti ólík hæði
hræðslu, reiði og sorg, að þar sem þessar tilfinningar reyna
jafnan að hreyta aðstæðunum, eins og þær eru þá og þá
slundina, eða mundu æskja þessa að minsta kosti, ef þess
væri nokkur kostur, — sbr. ritningarstaðinn: »Faðir, — tak
þennan bikar frá mjer!« — þá reynir gleðin jafnan að
halda aðstæðunum óbreyttum, á meðan hún hefir nokkra
ánægju af þvi, og freistar þess meira að segja jafnaðarlegast
að renna bikar gleðinnar í botn. Það er fyrst þegar maður
er orðinn þreyttur á leiknum eða fullsaddur á nautninni, að
mann fýsir að fara að hætta, enda er maður þá venjulegast
búinn að þægja þörf sinni, að minsta kosti i bráð.
Nú getur maður leikið tlest það í gamni eða likt eftir þvi í
leik, sem maður annars aðhefst í alvöru, og þó haftánægju af
því bæði sem þátltakandi og áhorfandi. En þetta er einmilt
undirstaða 1 i s t agl e ð i n n a r, að njóta þess líkt og í leilc
og hið innra í sálu sinni, sem, ef það væri alvara, gæti þólt
hinn hræðilegasti veruleiki. Með þessari listanautn sinni full-
nægir maðurinn ýmsum þeim tilfinningum sínum og til-
hneigingum, sem hann mundi ekki annars fá fultnægt í lá-
breytni daglega lífsins, og því verður honum oft svo mikil
nautn að listinni. Hún verður honum að eins konar upp-
bót fyrir tilbreytingaleysi daglega lífsins. En af því að
maður getur nú slælt ílest það bæði í list og leik, sem fyrir
kemur í alvöru lífsins, verða ánægjulindirnar svo margar og
tilburðir þeir, sem geta komist í samhand við og látið
stjórnast af gleðiskapinu, því nær óleljandi. Einmitt al því,
að maður getur stælt flest eða att í leik, gelur gleðin lekið
alls konar hamskiftum, klæðst ýmiss konar gervi eða grímu-
búningi, þólt hún inn við beinið sje söm við sig — hafi
gaman eða nautn af öllu saman. Listaverkin eru eins konar
hillingar upp af lifinu og veruleikanum, og maður nýtur
þeirra eins og annara hillinga, — dáist í senn bæði að feg-
urð þeirra og veruleikablæ. En einmitt fyrir veruleikablæ-
inn getur maður lært svo mikið bæði af listinni og leiknum,
og þá ekki síst ýmislegt um allar þær margvíslegu tilfinn-