Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1918, Blaðsíða 35

35
En þá er að hyggja að þvi, sem bæði óbeit og leiði hafa
i för með sjer, og það er þetta, sem þegar hefir verið bent
á, að maður eins og lokar sjálfum sjer fyrir því, sem um
er að ræða, og vill ekkert hafa með það að sýsla. óbeitin
girðir fyrir öll nánari kynni af hlutunum. Hún er því alveg
gagnstæð forvitninni og lönguninni, því að það hvorttveggja
kemur manni til að kynnast hlutunum sem best og hafa
sem mest mök við þá. En óbeitin stiar manni frá þeim.
Þó er óbeitin, af hverju sem hún stafar, alls ekki ósigr-
andi, ef menn að eins geta fengið sig til að gefa sig að
því, sem þeir hafa óbeit á eða þeim stendur stuggur af.
Bæði geta menn t. d. lært að borða það, sem þeim áður
hefir þótt vont, og meira að segja farið að þykja það gott.
Og eins geta menn vanist því, sem þá hefir hrylt við, svo
að þeir íinni alls ekkert til þess. Tökum til dæmis bæði
hjúkrunarkonur og lækna. Þótt hjúkrunarkonum bjóði í
fyrstu við mörgu því, sem heyrir bjúkrunarstarfinu til, og
þótt t. d. læknanema hrylli í fyrstu við því að sjá bæði sár
og skurði, þá sigrar þó hjálpfýsin og fróðleiksfýsnin sitt hjá
hvoru, og þeim verður þetta að síðustu eins og daglegt
brauð, enda segir máltækið: Svo má illu venjast, að gott
þyki.
Af síðasta dæminu, sem nefnt var, má sjá, að það er ekki
einungis bragð og lykt, sem veldur ógeði manns, heldur svo
margt, margt annað. En þá er andæfingin líka með öðrum
hætti og ekki svo mjög viðbjóður sem það, er nefnist
hryllingur. En mann hryllir fyrst og fremst við þvi,
sem manni þykir óþægilegt viðkomu, svo sem þvölum, köld-
um, slepjukendum, úldnum og rotnandi efnum. Mann hryllir
og við að sjá blóðug sár, lemstraða menn og liðin lik.
Mann hryllir við, ef einbver ógeðsleg kvikindi skríða á
mann, og reynir maður þá annaðhvort að hrista þau af
sjer eða að hrökkva undan viðkomunni. Hugsum oss, að
konu, sem stendur stuggur af músum, fyndist mús vera að
skríða upp eftir fótleggjunum á sjer! Ætli hana hrylti ekki
við og hún færi að reyna að hrista hana af sjer? —
Nú segir maður i daglegu tali, að maður hafi andstygð
á því, sem manni annaðhvort býður við eða mann hryllir
við og má vel halda þeirri málvenju, því að mann stuggar
við hvorutveggja. Þó er að því gætandi, að hafi maður
fengið leiða á einhverju, þá eru andæfingarnar ekki jafn
magnaðar og við óbeitina eða það, sem mann hryllir við.