Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1918, Blaðsíða 76

76
En sjálfshugðin hvilir einnig á eftirtekt manna og cnd-
u r m i n n i n g u m. Maðurinn tekur jafnaðarlegast best el’tir þvi,
sem fram við hann sjálfan kemur, enda man hann það líka
best af því, að það hefir mest áhrif á hann. En fyrir bragð-
ið myndast eins og sjerstök stöð eða stöðvar í heila hans og
lniga, þar sem alt það safnast fyrir, er hefir mest áhrif á
hann. Nú eru það jafnaðarlegast áhrif eins manns á annan
og viðskifti þcirra hver við annan, sem hafa mest áhrif á þá;
því verður mönnum svo sjerstaklega hugðnæmt að taka efl-
ir öllu þvi, sem að þessum viðskiftum þeirra lýtur, enda vek-
ur það hjá þeim margs konar tilfinningar. En viðkvæmastir
eru mcnn þó venjulegast fyrir því, sem sjálfa þá eða aðal-
áhugamál þeirra áhrærir. Það upptendrar helst hræðslu
þeirra og reiði og gerir ýmist að gleðja þá eða lnyggja, enda
muna þeir það lika betur en ílest annað.
En fyrir bragðið verður sjálfshugðin að undirslöðu mikils
og margs í sálarlífi manna, og sjálf verður hún að síðustu
að þeim meginás sálarlífsins, sem alt siE'st um, hvort sem
það er nú til ills eða góðs. Hún verður að undirstöðunni
undir hugmyndum manna um sjálfa sig, um sjálfsveru sína.
Og eins verður lnin undirstaðan að flestum öðrum hugðum
vorum og áhugamálum. Því að út frá sjálfslnigðinni, út frá
því, sem menn hafa mestar mætur á sjálfum sjer til handa,
spretta öll áhugamál þeirra eins og greinar á sama slofni,
áhugi manna á hvort heldur er nautnum, fjármunum, frægð,
frama, fróðleik, listum, siðgæði eða trú. Og með þessu limi
sínu yfirskyggir sjálfshugðin að síðuslu alt sálarlif vort, mynd-
ar það og mótar.
Þannig mótar sjálfshugðin að síðustu skapgerð manna á
þann hátt, sem sýnt verður betur fram á síðar (í XII. kaíla).
Því að sjálfshugðin ræður mestu um það, i hvaða átl hugur
manns beinist sjerstaklega, og hvaða markmið hann setur
sjer í lífinu. Fer þetta að vísu nokkuð eftir innræti manns
°g upplagi, svo og áhrifum þeim, sem maður verður fyrir i
uppeldinu; en það fer ekki síður eftir þvi, hveiju maður
sjálfur hefir fengið mestar mætur á og í hverju maður hygg-
ur, að hamingjunnar sje helst að leita. Sumir hneigjast til
nautna og sumir til starfs, en sumir til fjár, frægðar eða
frama. Suma fýsir al’tur á móti mest í það að auka þekkingu
sína og fróðleik; sumir hneigjast til lista og skáldskapar; og
enn aðrir, þótt þeir sjeu venjulegast fæstir, láta sjer mest
um það hugað að koma fram sem vandaðir og góðir menn,