Árbók Háskóla Íslands

Árgangur

Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1918, Blaðsíða 87

Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1918, Blaðsíða 87
87 í sögulok, en söguhrapparnir aftur á móti fá makleg mála- gjöld. Alt er þetta samhugð, samúð manns með sögu- persónunum að þakka eða kenna. Loks getur ástarhugðin með því að verða eins og að skap- lyndi sjálfs manns eða innræli orðið að því, sem vjer á is- lensku nefnum ástúð. En ástúðin lýsir sjer venjulega í vel- vild, góðgirni og þýðu viðmóti. Sje ástúðin sönn og einlæg og ekki tóm uppgerð, þá opnar hún venjulegast hugi manna livers fyrir öðrum. Hún er gagnstæð því, sem menn venju- legast nefna ilsku og úlfúð, enda hefir hún gagnslæð áhrif á sálarlíf manna og framferði. Úlfúðin lokar hugum manna og stiar þeim í sundur, en ástúðin brýtur sjer braul til hjartn- anna og jafnvel yfir í sjálfar óvinaherbúðirnar. — Þetta er nú það helsta, sem segja má um mætur manna og ást. En þá komum vjer að þvi, sem segja má um óbeit þeirra, úlfúð og hatur. Hatrið er ger-ólíkt ástinni og þó ekki bein gagnstæða hennar, eins og alment er talið. Gagn- stætl því, að maður hafi mætur eða ást á einhverju er það, að maður hafi óbeit og fái síðan andstygð á þvi. Svo gelur maður ef til vill upp úr þvi, og einkum ef það gerist áleitið við sjálfan mann eða ástvini manns, farið að hata það. Óbeitinni hefir þegar verið Ú'st að nokkru (í II. kafla) sem frumkend og skynrænni tilfinningu. En hún getur lika verið ai' hugrænum uppruna og vekur þá andúð manns eða andstygð. Andúðin lýsir sjer nú fyrst i þvi, að maður snýr sjer undan þvi, eða frá því, sem hefir vakið hana og vill helst engin mök við það eiga. En losni maður ekki við það, fer maður að finna því alt til foráttu og tekur þess vegna að niðra þvi. Auk þess vekur andúðin ýmsar geðs- hræringar, þó einna helst reiði, þegar nefnilega þvi er hald- ið að manni, sem vakið hefir andstygð manns; en máltvana hr}rgð og gremju, ef maður getur ekki varist því. En hvort sem heldur er, fyllist maður að lokum úlfúð, heiftúð eða jafnvel hatri til þeirra, sem andstygðarefninu valda, og ásetur sjer þá venjulegast að gera þeim alt það ilt, sem mað- ur getur. Og fari maður á annað borð að hata, getur hatrið að síðustu orðið bæði svo víðtækt og svo magnað, að það verði að hreinu og beinu mannhatri eða að maður fái and- stygð á og fyllist svartsýni á allri tilverunni. Menn, sem orðnir eru óánægðir með alt og alla, eru ým- ist hryggir eða reiðir, finna að öllu og hafa alt á hornum sjer. Úetta er upplag og skaplyndi sumra manna. En hjá
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106

x

Árbók Háskóla Íslands

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Árbók Háskóla Íslands
https://timarit.is/publication/588

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.