Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1918, Blaðsíða 65

65
Af þessu virðist það auðsætt, að gleðin reynir að viðhalda
gleðiefni sínu og gleðigjafa í lengstu lög, á meðan hún hefir
nokkra ánægju af þvi. Dofni aftur á móti yfir ánægjunni, er
hætt við, að maður haldi ekki jafn-rikt i gleðiefnið eða
gleðigjafann eftir það, sbr. máltækið: »Úti cr vinskapurinn,
þegar ölið er af könnunni«. Enda er maður þá ekki lengur
i reglulegu gleðiskapi og gleðigjafinn búinn að missa mátt
sinn til að gleðja. Sje þá engri dýpri vinátta eða ást til að
dreifa, er ekki von, að maður sækist lengur eftir fjelagsskap
lians, þvi að vinalælin hafa þá aðallega verið sprotlin af
ásókninni í gleðina en ekki af vináttu við gleðigjafann.
Af þessu leiðir nú það, að i gleðinni verður enginn vinur
reyndur til þrautar. En — »sá er vinur, sem í raun reynistcc.
Gleðin er brigðul, og »trúfesli« sú, sem hún kann að gefa
tilefni til, nær oft ekki mikið lengra en ánægja sú, sem hún
kann að veila manni, og lnin er oft ekki annað en stundar-
gaman. En sorgin og raunirnar eru prófsleinninn hæði á
sjálfa gleðina, gleðiefnið og gleðigjafann. f hreinsunareldi
hrygðarinnar hlossar öll fánýt gleði upp og verður að engu;
en að sama skapi skírist hin eiginlega gleði manns, trúfesti
og ást i raununum. Og eftir þann hreinsunareld veit maður
oft bæði, hvaða áhugamál eru manni hjortfólgnusl og hvaða
vini maður á. Þvi eins og Bacon sagði: Sannur vinur er
ekki einungis sá, sem tvöfaldar gleði manns, heldur sá, sem
einnig er reiðubúinn að bcra raunir manns lil helminga. í
gleðinni þjónar maður og oft dægurflugu-eðli sinu í lengstu lög;
cn í mótlætinu og raununum kemur maður frekar til sjálfs
sín, fer að hugsa um sinn innra mann og hinn eiginlega
tilgang lífs síns. Því er gleðin ekki gæða hest, þótt ílestir þrái
hana og telji lifið lítilsvirði án hennar, heldur gelur hrygðin
oft verið henni dýrmætari. Þó er alt undir því komið með
gleðina eins og með sorgina og þær aðrar skapkendir, er
vjer nú höfum virt fyrir oss, ef vjer eigum að meta gildi
þeirra rjeltilega í hverju einstöku falli, af hverju tilfinningar
þessar sprelta og hvaða hugð eða markmiði þær þjóna. En
áður en vjer förum að athuga þessar hugðir nánara, er víst
best að víkja fáeinum orðum að því, sem vjer í daglegu tali
nefnum »gaman og alvöru«.
»f ganini«, »í alvöru« eru alkunn orðatiltæki. Alt, sem niað-
ur gerir í alvöru, getur maður líka gert í garnni, nefnilega í
leiknum. Maður gerir það þá bara að gamni sinu og
9