Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1918, Blaðsíða 51

51
sviðum, þar sem þeir eru viðkvæmaslir fyrir, t. d. með þvi
að gera lítið úr þeim, gera þá hlægilega eða annað þvi nm
líkt. Storkunin, sem beinlínis er í þvi fólgin að egna
menn og espa til reiði, er þó verri en striðnin og leiðir því
oft af sjer bæði heiftúð og hefnigirni.
Nú er það mikið undir innræti manns og skapferli komið,
svo og þvi, hvað maður hefir áður mátt þola sama manni
eða öðrum, hversu maður bregst við hinni cða þessari á-
reitni. Fyrst lætur maður ef til vill ekkert á sjer finna; svo
verður maður stuttur í spuna eða jafnvel önugur; en loks
fer að þykna í manni, manni fer að renna í skap; manni
íinst maður hafi verið »móðgaður« (orðið dregið af »móð-
ur«). Afieiðingarnar af slíkum móðgunum geta, eins og sýnt
hefir verið, verið misjafnlega langvinnar og djúptækar. Af
þeim getur leitt stundar-uppstyttu og firtni, er sjaldnast á
sjer langan aldur; en þær geta líka haft langvarandi þykkju
i för með sjer. Þó er ekki sagt, að reiðin brjótist nokkuru
sinni út. En — ef höggið er í sama farið hvað eftir annað,
þá er viðbúið, að maðurinn reiðist fyr eða siðar, og því ver
því lengur sem hann situr á sjer. Hætli maður að »stilla
sig« og að þola manni áreitni hans, getur maður jafnvel
orðið »uppstökkur« gagnvart þeim sama manni, þótt maður
þoli öðrum mönnum álika og jafnvel meira. Enda er það
mikið undir svip mannanna sjálfra og málrómi komið,
hversu mikið maður þykist geta þolað þeim.
Bræðin og reiðin l}7sa sjer, eins og drepið hefir verið á, i
því, að maður hefst handa gegn mótstöðumanni sínum.
Fyrstu reiðimerkin eru það, að kipringur kemur kring-
um munn og nef. Maður ýmist roðnar eða bliknar, roðnar
þó oftast nær, og verður meira að segja stundum »bólginn
og blár« af reiði. Hnefarnir kreppast; maður bitur saman
tönnum og ris gegn mótslöðumanni sínum. Oft slendur
maður þá ofurlitið álútur, eins og i vigstöðu, eða eins og
maður ætli að »gefa skalla«. Síðan reiðir maður hnefana lil
höggs eða er viðbúinn handalögmáli. Einblína mótstöðu-
mennirnir þá oft hvor á annan eins og til þess að leila
höggstaðs eða fangbragða hvor á öðrum og vera sjálfir við
öllu búnir. Og svo hefst bardaginn, ef hræðslan kemur þá
ekki til sögunnar og þeir gugna ekki undan tilliti hvors
annars. Hámark reiðinnar er æðið (Raseri), þá er menn
verða svo æfir, að þeir vita ekki sitt rjúkandi ráð, en brjóta
alt og bramla og láta eins og all eigi um koll að keyra.