Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1918, Blaðsíða 55

55
finnur til einhverra óþæginda, sem maður vill losna við, eða
einhvers þess, sem manni er til angurs eða ama. Angrið
snýst þó eins oft upp í reiði eins og hrygð.
Þá er hrygðin. Hún spreltur beint af hugmyndinni um
einhverja mótspyrnu, linekki eða missi, sem maður hefir
orðið fyrir og fær ekki við ráðið. En hún lýsir sjer venju-
legast á tvennan hátt, annað hvort sem harmur, og þá oft
og einatt dulinn harmur, eða þá í æstri sorg.
Harmurinn er sú tegund lnygðar, sem ekki lætur
mikið á sjer bera og reynir jafnvel að dyljast. En sú hrygð
er jafnan þung, sbr. máltækið: »dulinn harm hyggjeg hverj-
um þyngstan«.
Sorgin, hin eiginlega geðshræring, lýrsir sjer aftur á móli
i ýmsum ytri látbrigðum, tárum, gráti, stunum og ekka, og
sje luin megn, herja menn sjer á hrjóst, reita hár sitt og
skegg, rífa ldæði sín, gnísta tönnum o. s. frv. Hún er há-
mark hrygðarinnar.
Ká er hugarangrið, sem er varanlegra og oft og einalt
sprellur af því, að maður þykist geta sakað sjálfan sig á
einhvern hátt um það, sem orðið er.
I3á eru raunirnar, sem maður rekur, mæða sú, missir
og tjón, sem maður héfir orðið fyrir og ekki verður bætt.
En af þessu sprettur:
Söknuðurinn og treginn, sem aðallega eru auð-
kendir af eftirsjá þeirri, sem manni er að því, er maður
hefir mist eða orðið á bak að sjá. En hann verður afturað:
Angurværð, ef sorgin sefast svo, að maður geti farið
að minnast horíinna gleðistunda jafnhliða missinum. En
seíist sorgin ekki, þá er annað tveggja:
Örvænting eða örvílnan. Örvæntingin gerir mann
oft og einatt hanislausan, eins og áður hefir verið lýst (bls.
28) og getur jafnvel valdið því, að maður fyrirfari sjálfum
sjer. En örvílnanin dregur smámsaman úr manni allan kjark
og alla löngun og fær mann til að leggja árar í bát. —
Ahrif hrj^gðarinnar á líkamann eru mjög mismunandi eftir
því, hve sterk hún er, og þó eru þau öll á einn veg, því að
hrygðin og þó einkum sorgin hefir lamandi áhrif á
ílestöll líffæri vor og starflfæri og er því í ætt við hræðsluna,
likt og gleðin er í ætt við reiðina. En um það síðar.
Sorgin hefir lamandi áhrif á útvöðvana, þannig að gangur
allur og limaburður verður seinfær og silalegur. Af þessu
leiðir þreytutilíinninguna og það, að manni verður örðugt