Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1918, Blaðsíða 45

45
markmið hraéðslunnar cr að verða óhultur fyrir því, sem
hefir valdið henni.
Hræðsluefni dýranna er nú venjulegast það eitt, að hætla
er búin lífi og limum. En hræðsluefni mannanna eru jafn-
mörg og áhugamál þeirra og ástfóstur. Maðurinn getur t.
d. hræðst það, að verða af nautnum sínum, bíða eigna-
tjón og verða fyrir virðingamissi eða mannorðsspellum.
Ilann getur og hræðst ástvinamissi og vina-, eða að eitt-
hvað grandi æltjörð sinni eða einhverju því, sem hann hefir
l'esl ást á. Er það einkum þessi óeigingjarna hræðsla, sem
einkennir manninn og hinar æðri skepnur. Hún er sprottin
af samúð með þvi, sem maður hefir fest ást á, og er í
því fólgin, að maður líður önn fyrir aðra og reynir því
að koma þeim til hjálpar eða bjargar, oft með þvi að leggja
silt eigið líf eða hamingju i sölurnar fyrir áslfóstrið. Og ekki
þarf maður einu sinni að hafa tekið ástfóstri við það, sehi
maður þannig reynir að bjarga. Það sjest best á öllum
brjóstgóðum mönnum og meðaumkunarrikum, er stofna
sjer jafnvel í hættu til þess að hjálpa þeim, sem þeir ekkert
þekkja og eiga ekkert gott upp að unna.
I5að liggur nú í augum uppi, að þar sem hræðslucfni
mannanna er svo margbrolið og margvíslegt, að ekki muni
hinar likamlegu andæfingar, sem taldar voru og aðallega
eru til þess ætlaðar að bjarga lífi og limum, reynast ein-
hlitar. Enda verða tæki þau og ráð, sem maðurinn beitir
til þess að firra það grandi, er hann ber önn fyrir, jafn-
margvísleg og skilyrðin eru til að bjarga því og halda því
við. Beilir maðurinn jafnaðarlegast hygni sinni og ráðkænsku
til þess að vernda það og varðveita, sem hann liður önn
fyrir og hyggur að sje hætta búin. Maður, sem t. d. óttast
að missa völd sín og áhrif eða sljetl sina og stöðu, hleypur
ekki beint i felur eða ílýr, þótt hann hafi sig hægan, eða
hrópar á hjálp eða hrekkur undan í bókstatlegum skilningi,
heldur reynir hann með ráðkænsku sinni að ávinna sjer
hvlli yíirboðara sinna eða, ef liann fer með umboð almenn-
ings, traust kjósenda sinna til þess að halda þingsæti sinu,
völdum eða áhrifum. Hræðslan við það, sem getur unnið
manni eða áslfóslri manns mein, er að vísu söm og áður,
en tiltækin verða alt önnur og breytast eftir þvi, sem skyn-
semi manns og hygni segir manni í það og það sinnið.
Hræðslan er því jafnan söm við sig, að hræðast hnekki eða
missi einhvers þess, sem maður hefir mætur á; en tilfinn-