Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1918, Síða 84

84
X. Hugðir ásta og liaturs.
Hvergi sjest J)að betur en á tilfinningum eins og ást og
hatri, hvers eðlis hugðirnar eru. Flestir eru raunar þeirr-
ar skoðunar, að ást og hatur sjeu ósamsettar tilfinningar í
likingu við t. d. gleði og reiði. En ef vjer athugum ást og
hatur nánar, þá sjáum vjer þegar, að þetta eru hugðir, sem
jafnan hinda hugann við eitthvert ákveðið hugðarefni, er
maðurinn hefir fengið mælur eða óbeit á, en bregða hinum
mismunandi frumkendum eða geðshræringum fyrir sig sem
þernum sinum, eftir þvi sem við horfir um hugðarefnið í
það og það sinnið. Hugðir þessar eru jafnan ofarlega á
baugi í luiga vorum, en brjótast út við og við, þegar tilefni
er til, í líki 5rmiss konar geðshræringa. Óviða er þessu betur
lyst en af enska skáldinu Swift, þar sem hann segir um
ástina:
Love wliy do we one passion call
When ’tis a compound oT them all?
Where hot and cold, where sharp and sweel
In all their equipages meet;
Where Pleasures mix’d with Pains appear,
Sorrow with Joy, and Hope with Fear.
I’ella er nú einmitt það, sem ástin gerir; hún vekur
mismunandi tilfinningar eftir þvi, sem við horfir um ástfóst-
ur manns og sjálfan mann í það og það sinnið, stundum
gleði og stundum sorg og stundum von og ólta. Og vist er
um það, að hún bindur hugann við það, sem maður hefir
l'engið mætur á, og það svo mjög, að maður getur trauðla
glevmt því. En er ástin fer að gagntaka alt sálarlif manns-
ins og koma fram i viðmóti hans, verður hún að ástúð;
og er hún kemst ú sitt hæsta stig, verður hún að kær-
leika. En um kærleikann fór Páll postuli svofeldum orð-
um: »Kærleikurinn er langlyndur, liann er góðviljaður;
kærleikurinn öfundar ekki; kærleikurinn er ekki raupsamur,
hreykir sjer ekki upp; liann hegðar sjer ekki ósæmilega,
leitar ekki sins eigin; hann reiðist ékki, tilreiknar ekki hið
illa; hann gleðsl ekki yfir órjettvisinni, en samgleðst sann-
leikanum; hann breiðir yfir alt, trúir öllu, vonar alt, umber
alt.« (1. Kor., XIII, 4—7.) Flest af þessu má nú til sanns