Dvöl - 01.07.1940, Síða 62

220
DVÖL
t r gömlnm livæðasyrpam
III. Sveinbjörn Egilsson
24. febr. 1791-17. ágúst 1852
Tekið hefir sainan Svcinn í Dal
Sveinbjörn Egilsson var fæddur í Innri-
Njarðvik í Gullbringusýslu, af vel efnuð-
um dugnaðarforeldrum. Honum er komið
fyrir í æsku hjá Magnúsi Stephensen, yfir-
dómara á Leirá, til uppfósturs og mennt-
unar. Árið 1814, eftir fullkomnaðan heima-
lærdóm, siglir Sveinbjörn til Kaupmanna-
hafnar, á háskólann þar, og lýkur guð-
fræðiprófi árið 1819. Er hann þá þegar
skipaður kennari við Bessastaðaskóla.
Hann er kennari þar í 27 ár, en árið 1846
er skólinn fluttur til Reykjavíkur, og
verður Sveinbjöm þá skólameistari og er
það í 6 ár, fær þá lausn og deyr á næsta
ári, rúmlega sextugur að aldri.
Æfistarf Sveinbjarnar var mikið að
vöxtum, margþætt og merkilegt. Hann var
mikill málfræðingur og var jafnvígur á
grísku og latínu sem íslenzka tungu. Forn-
fræðin voru honum snemma áhugaefni.
Hann semur skýringar yfir skáldskap Egils
Skallagrímssonar áður en hann siglir til
háskólanáms. Á Hafnarárum sínum skrifar
hann upp fjölmargar fornmannasögur eftir
skinnhandriti í Árnasafni, þar á meðal
Ólafs sögu Tryggvasonar, og var afrit hans
af þeirri sögu síðar notað í útgáfu Forn-
fræðafélagsins. Þegar hann er orðinn
kennari, tekur hann að þýða á latínu forn-
mannasögur, sem gefnar voru út í 11
bindum, og hann þýðir hinar stóru kviður
Hómers, af Odysseifi og Ilíon, úr grísku á
hið sérkennilegasta og fegursta íslenzkt
mál. Áma-nefndin þarf að fá Snorra-
Eddu þýdda og skýrða á latínu, og Svein-
bjöm þykir sjálfsagður til þess. Hann er í
stjóm Bókmenntafélagsins um margra ára
skeið og innir þar mikil störf af höndum,
þar á meðal sér hann um útgáfu Sturl-
ungu. Einnig er hann í stjórn Biblíufé-
lagsins og þýðir fyrir það, án endurgjalds,
margar af bókum biblíunnar, svo sem aðra
Mósebók og alla stærri og minni spá-
mennina — að Jeremíasi undanskildum
— svo og Opinberunarbókina. Eru sumar
af þeim þýðingum á hinni fegurstu ís-
lenzku, sem rituð hefir verið.
En framar öllum þessum störfum, sem
hann innti af hendi samfara kennara-
embætti sínu, búskap og barnauppeldi um
aldarfjórðungsbil, — var orðabókin yfir
skáldamálið forna, Lexicon Poeticum,
athyglisvert verk. Er það mál fróðra
manna, að það sé hið langmerkasta verk,
er nokkur einn maður hefir afrekað í forn-
fræðum okkar tungu.
Árið 1846 verður Sveinbjörn skólameist-
ari hins endurbætta latínuskóla i Reykja-
vík og flytur þangað frá Eyvindarstöðum,
þar sem hann hafði búið. En skóla-
meistaraembættið reynist erfiðara og
tímafrekara en kennarastaðan á Bessa-
stöðum, og hann á mörgu ólokið ennþá,
svo ekki er slegið slöku við ritstörfin.
Hann ritar skýringar á vísunum í
Snorra-Eddu og mörgum íslendingasögum
og skýrir mikið af fornum kveðskap á
latínu. Hann byrjar á íslenzkri bók-
menntasögu og norrænu skáldatali, þótt
hvorugu yrði lokið. Eftir sex ára skóla-
stjórn biðst hann lausnar og deyr á næsta
ári, þegar hann er önnum kafinn við að
þýða Odysseifskviöu öðru sinni, í ljóð.
Sveinbjörn orti dálítið af ljóðum og lét
eftir sig talsvert af þýðingum úr erlendum
málum. Ekki verður hann þó talinn með